Zutabeak

Atal honetan, 2008tik aurrera Diario Vasco egunkariko “Plaza de Gipuzkoa” sailean argitaratutako zutabe aukeratuak aurkituko dituzu, urteka antolatuta: 2008, 2009, 2010 eta 2011.

2008

Ezin

Zahartzen ari naiz. Takoi luzeak jantzita nekatu egiten naiz. Horregatik uste dut zahartzen ari naizela. Orain gutxi oinetako zoragarriak erosi nituen. Eskaparatean ikusi eta guztiz sorgindu ninduten. Nire izena zeramaten hebillatik zintzilikatuta. Dendariak ere esan zidan bereziak zirela oso. Nire oinak pasarelan ibiltzen diren modeloenaren pareko ikusi nituen ispilu aurrean. Dendaren espazio txikian bira txiki bat egin nuen ea eroso nituen jakiteko. Onartzen dut behatzetan estutu egiten zidala,baina larrua bigundu arteko kontua izando zela pentsatu nuen. Takoia luzeegi agian? Keba! Erantzun zidan saltzaileak. Kontuan izan takoi zabala dela, berehala ohituko zara. Total, erosoak ez izan arren, ibiliaren ibiliaz neure egingo nituen esperantzan, oinetako marabilloso haiek poltsan sartuta atera nitzen. Pare bat bider jantzi ditut eta bietan etxera itzultzeko irrikaz egon naiz, gatibu sentiarazten nauten zapatak kentzeko irrikaz. Eskaparatean jartzeko moduko sandalia-bota ederrak dira, baina ez dakit askotan jantziko ote ditudan. Akaso neuk ere berezi azaldu nahi dudan egun horietako batean, takoi luzeetara igota modelo edo printzesa edo zaldi arabiar bat bezain dotore agertuz.

Zahartzen ari naiz. Garai batean niri bost nekeak eta oinetako minak, denak merezi zuen lirain agertzearen ordainetan. Orain, praktikotasunak irabazten du. Uste dut erakusketa bat antolatu beharko dudala jada janzten ez ditudan oinetako eta jantziekin. “Nahi baina ezin” izenburua jarriko diot erakusteari. Zer iruditzen?

Iritziak

Bego ez dut ezagutzen. Berak askoz gehiago daki nitaz. Nire aurpegia ere ezagutzen du. Nik badakit, berak kontatuta, nirekin bat datorrela hainbat gaitan. Berak idatzi didalako dakizkit hainbat gauza, kontrazalean agertu naizenetik irakurtzen nauelako eta posta elektronikoz helarazi dizkidalako bere iritziak. Consuelo ezagutzen dut. Nire lagun minaren ama da, Mariaren amatxo. Euskaraz irakurtzeko ohitura mantentzen du zutabe hau asteazkenero ateratzen denean. Honi esker jakin zuen, besteak beste, Mariak eta biok solfeoko klaseetatik piper egiten genuela 9 urterekin! Pasa den asteko artikuluaren ostean jendea hurreratu zait galdezka ez dakiela aurrerantzean agurtu behar nauen ala ez. Ez nuen argi utzi esan nahi nuena, antza. Nola ez zait ba gustatuko jendeak epa! esatea. Amak tarteka ideiak ematen dizkit, edo nonbait irakurri duen zerbaiten inguruan egin duen hasunarketa kontatzen dit. Inspirazio modura balioko didala pentsatuz, seguruenik. Eta Gorkari irribarrea marrazten zaio bere izena lerro hauetan idatzia ikusten duen bakoitzean. Zer esango ote dit aste honetan MªMercedesek? “Completamente de acuerdo!” edo “Ez nao ados”.

Polita da jendearen erantzuna jasotzea. Ezagun zein ezezagunena. Aldekoak eta kontrakoak, baita ere. Eta beste aldean pertsonak daudela jakiteak, hain zuzen, ematen dio bizitza zutabe honi. Nire bizitzatik ematen dudan pusketa bakoitzeko, dozenaka sekuentzia jasotzen baititut bueltan. Akzioak ematen dio mugimendua bizitzaren pelikulari.

Usainak

Gauza batzuetan kosta egiten zait aldatzea. Gustuko dudan kolonia, esaterako, urte luzez mantendu izan dut. Nire izaeraren parte egin arte. Nolako usaina, halako izana. Mutil askok autoaren arabera sailkatzen du jendea. Ni kapaz naiz koloniaren araberako klasifikazioa egiteko eta txokantea egiten zait nortasun diferentea duten bi pertsonek kolonia bera erabiltzea. Saltzaileek beti diote bakoitzaren usainaren arabera aldatu egiten dela lurrinaren aroma ere. Gezurra. Konprobatuta daukat kolonia bera azal diferente eta izerdi ezberdinarekin kontaktuan jarri ezkero ere, halere, igual-igual usaintzen duela. Tira, esandakoa, kosta egiten zaidala kolonia mota aldatzea. Eta oraintsu jakin dut nirea ez dela gehiago fabrikatuko. Ja! Denbora luzez neure egingo nuen lurrina bilatzen eta topatu dudanean zer eta merkaturatzeari lagako diotela! Eta orain zer? Dendara joan eta lurrin artean mozkortzera? Nire inguruko beste inork erabiltzen ez duen usaina topatu arte erotzera?

Seinale bat izango ote da? Nire bizitza erosoarekin hain gustura nengoenean zer eta naizena izateari utzi eta aldatzen hasi behar al dut orain? Horoskopoak abisatu zidan 2008an lekuz kanpo uztiko ninduen ezustekoa izango nuela. Baliteke hau izatea sorpresa. Kolonia aldatzea zerbaiten amaiera eta etapa berri baten hasiera izan daiteke. Hau abentura! Portzierto, proposamenik baldin baduzue…. Usain berrien bila nabil, badakizue.

Bikini operazioa

Bikini operaziorik egin gabe pisua galdu dut. Krema antizelulitikorik erabili gabe, liposukziorik egin gabe eta gosaritako madalenak jateari laga gabe. Kosta zait, hori bai. Onartzen dut izerdia bota dudala lanean, orduak pasa ditut nire helburua lortu asmoz eta ipurdia, belaunak eta besoak minduta izan ditut egun pare batez, agujeta antzekoak edo. Baina pozik nago. Nagiak gainetik kendu eta alferkeria ostiko batez bota dut nire barrutik. Eta hori arrazoi nahikoa da kontent egoteko. Borondatea duen pertsona naizela erakutsi diot nire buruari. Eta hori gauza handia da. Baina benetako sariak estetikarekin dauka zerikusi zuzena. Izan ere, nire armairuaren edertasuna deskubritu dut. Hutsuneak ageri dira nonahi. Espazio minimalista moderno eta ausarta dirudi. Aldizkaririk abangoardistenetan ateratzen diren horietakoa. Justu beharrezkoa den arropa, besterik ez dago bertan. Duela sei udazken jantzitako jertseak eta jada sartzen ez zaizkidan prakak nire begien bistatik kendu ditut. Ez da erraza “bada ez bada” gordetzen ditugun gauzei erretiroa ematea. Oroitzapenekin lotzen ditugu eta sentsazioa daukagu horiek kendu ezkero oroimenak ere ez ote diren ezabatuko. Oker gaude. Nik asteburua pasa nuen erabiltzen ez ditudan gauzak eta arropak armairutik ateratzen. Eta onartu beharra daukat askoz arinagoa sentitzen naizela. Askoz umoretsuagoa. Eta, batez ere, ilusioa egiten dit nire armairua beteko duten arropa eta gauza berri horietan guztietan pentsatzeak. Utikan ezertarako balio ez duten lehenaldiako objektuak.

Erretiroa

Arrakasta izateko, edozertan, ezinbestekoa da erritiratzen jakitea. Eta noiz alde egin behar den jakiteko gutxienezko inteligentzia dosia behar da. Valentino diseinatzaile handiak esan berri duen bezala, “onena, festa jendez beteta dagoenean uztea da”. Urte asko eman ditu italiarrak moda munduan. Inork ez du ukatuko arrakasta lortu duenik. Bere abizena hizki handi eta gorritan idatzia geratu da liburu potoloetan. Valentinoren izena eta elegantzia pareko dira, sinonimoak. Pasa den irailean moda kontuetan eman dituen 45 urteak ospatzeko era guztietako desfileak, erakusketak eta jaiak antolatu zituzten. Haren ostean erabaki omen zuen agur esatea. Hobe delako garaiz eta une egokian erretiratzea poliki poliki gainbehera ezagutzea baino.

Kosta egiten da jendez betetako gela batean sartzea. Lotsa moduko batek astintzen gaitu estreinakoz nonbaiten burua sartu eta zaren bezala azaldu behar duzunean, zer daukazun erakutsiz eta zer eman nahi duzun agertuz. Eta are gogorragoa da eskailerak igo eta gero, azken pisura iritsitakoan beherako bidea egitea. Erosoa da gailurra. Gustagarria egindako agaleginaren osteko saria. Eta nekeza behera jaistea. Mendizaleek ere, behera jatsitakoan esaten dute gailurra lortu dutela. Egindakoak iraungo badu, jende artetik apal ateratzen jakin beharko genuke. Beste diseinatzaile handi batek esan zuen elegantzia dela jendez betetako festa batean inor ez jabetzea noiz sartu zaren, baina alde egiten duzunean mundu guztiaren oroimenean geratzea. Bizitzaren metafora.

Uda

“Aber ba noiz hasten dan egualdi ona”. Egunotan gehien entzun dudan esaldia izan da hori. Eta ez naiz harritzen. Uda hanka puntetan dator aurten, poliki-poliki, lotsati, beldurtuta bezala. Kalendarioa ekaineko soinekoarekin jantzi zenetik muturra ageri du. Baina eguzkiak ez du txapelik kendu eta orain arte lainoek irabazi dute zeruko borroka. Euria barra-barra eta ibaia gainezka. Uholde usaina kale bazterrean eta jendearen mutur luzea aterki azpian ezkutatu ezinik.

Panorama honen aurrean nire gurasoen etxe pareran bizi diren etorkinak etortzen zaizkit burura. Ez dakit nongotarrak diren baina apostu egingo nuke baietz Karibean jaio eta hazitakoak izan. Gizonezkoak kamisetarik gabe ateratzen dira leihora, erdi biluzik, baita haize freskoa eta giro umela dagoenean ere. Alabatxoaren adats luzea mototsean bilduta ikusten dut, txikle eta goxokien koloredun gomaz lotuta. Eta leihoa parez pare irekita izaten dute, kanpotik nork zer ikusiko batere erreparatu gabe. Kalean bizi dira karibearrak, eta bizi-poz hori nabari zaie. Atsegin dut beren umorea. Gustuko zait haien musika. Bizipoza sartzen zait euria dela-eta pertsiana bajatu asmoz leihora urreratu eta neskatxoaren koleta musika karibearraren erritmora mugitzen ikusten dudanean, dantzan. Neuri ere sartzen zait dantzarako gogoa, uda bertan balego bezala. Dominikar errepublikatik modan zegoen abeslariaren musika ekarri nuen, Frank Reyes. Haren saltsak, regetoiak eta merengeak egunik grisena ere alaitzen didate. Eguzkiak bakarrik ez du ekartzen uda.

Perfecto

Mikel Erentxunek eta biok zaletasun bera daukagu: larruzko txupak. Duncan Dhu taldeko sortzaile eta abeslaria izan zenak hala esan du berriki elkarrizketa batean. Larruzko kazadora bat ikusten duen bakoitzean tentazioan erortzen omen da. Ezin erosi gabe geratu. Eta niri antzeko zerbait gertatzen zait. Zuria, beltza, marroia, gorria, berdea… Kolore guztietako txupak ditut eta hauek dira gure etxeko armairuan irauten duten bakarrak. Egunen batean nire alabak ere estiman izango dituela iruditzen zait-eta. Kontua da Erentxunen txupa gustukoenetarikoa “Perfecto” estilokoa dela, Marlon Brandonek eta James Deanek jazten zuten mitiko hura. Eta, zer diren gauzak, neuk izan nuen estreinako txupa “perfecto” horietako bat izan zen, aizue. Gogoan daukat nire izeba Joneren lagun bat Londresera joan zela eta handik ekartzeko eskatu nion. Kremalleradun kazadora labur horietakoak ziren, garai batean heavyak erabiltzen zituztenak. Eta nire gaztaroan Londresen zeuden eskura. Hura ilusioa egin zidana txupa hura jazteak! Beste inor baino modernoagoa nintzela sentitzen nuen.

Gaur egun gauzak oso bestelakoak dira. Nahi duzun edozer eskura daukazu sarean. Internet mundu osoko eskaparatea da eta edozer eros dezakezu. Eta ez da gauza bera, keba. Portzierto, Duncan Dhuren lehen diskoko singlea Casablanca deitzen zen. Nire pelikularik gustukoena. Garbi dago Erentxunek eta biok uste baino gauza gehiago ditugula amankomunean. Hara, “Cien gaviotas” entzuteko gogoa sartu zait. Zeinen nostalgikoa naizen batzuetan!

Super….

Kontatu beharra daukat, ze bestela eztanda egingo dut. Hara, kasualitate bat bizi izan dut enegarren aldiz. Oraingoan txikitako oroitzapen batek astindu nau behin eta berriz. Zutabe honetan aitortu izan dut lehenengo aldiz noiz enamoratu nintzen: zazpi urte inguru nituen eta gure herriko Odeoi antzokian Superman bota zuten. Supermanekin maitemindu nintzen eta uste dut orduan erabaki nuela egunen batean kazetaria izango nintzela. Bada, urte luzez pelikula ikusi gabe egon eta gero lagun batek utzi zigun dvd-a, remasterizatutako kopia, eszena estra eta guzti… Domeka gaua aukeratu genuen ikusteko, Duna lotaratu eta gero. Egun horretan bertan, telebistako zapping batean Supermanen inguruko zenbait bitxikeria bota zituzten. Hara! Pentsatu genuen Gorkak eta biok, kasualitatea. Eta astelehen goizean, Christopher Reeve eta Marlon Brandorekin flipatu eta gero, zer eta mutil gazte bat ikusi nuen korrika saioan Supermanen ikurra den S famatudun kamiseta jarrita. Hasita nengoen pentsatzen hirugarren kausalitate bat gertatzear zegoela. Bazkalorduan Gorkak kontatu zidan aurten San Ferminetarako Supermanen kamisetak atera dituztela. Bestela esanda, Supermanen S famatua imitatu dutela Super San Fermin itxurako elastikoak ateraz. Hortxe konklusioa! Indar ezezagun batek San Ferminetara bidali nahi ninduen. Eta ni zintzoa naizenenz, kasu egin nion. Asteburuan San Ferminetan izan nintzen superheroia sentitzen den jende andanaren erdian super emakume baten antzera sentituz. Hori bai, oinak lurrean. Hega egiteak bertigoa eman izan dit beti.

Off

Sofan eserita topatu nuen Gorka. Telebista itzalita zegoen, musikarik ere ez zeukan jarrita, liburua itxita. Pentsakor aurkitu nuen. Arraroa egin zitzaidan. “Zer? Ondo zaude?” galdetu nion, emakumeok edozertaz eta etengabe galdetzen dugula dioen mitoa egiaztatuz. Baietz, berak. “Benetan?” nik, berriz, erantzunak konbentzitu izan ez banindu bezala, benetako bertsioaren egarri. “Baietz ba! Lasai-lasai nago isiltasunean” azaldu zidan Gorkak. Bere ondoan eseri nintzen eta halaxe egon ginen biok une batez, isiltasunaz gozatzen. Beste ezer egin gabe. Hitzik esan gabe. Batere pentsatu gabe. Burua off. Eta gustura. Ez dakizue zeinen gustura, aizue! Gutxiegitan sakatzen dugu off botoia. Etengabe zerbait egiten ari gara. Gizarte aktibo batean bizi gara eta momentua aprobetxatzea badirudi aktibo egotea dela: lanean, kirola egiten, irakurtzen, haurrarekin jolasten, bikotearekin hitz egiten, etxea jasotzen, lagunekin afaltzen, oporrak prestatzen…. Ez al da nekagarria? Benetan erlaxantea da ezer egin gabe egotea. Soilik egonean. Isiltasunak bereganatzen gaituela sentitzen. Burua airean, folio zuri bat bezain garbi. Opor garaia da, une aproposa gauza berriak ikasteko. Egin aproba. Pasibitatea landu aspertu arte. Beste guztia egiteko denbora aterako dugu beranduago. Astia badago. Ordenadoreak ere, trabatzen direnean, itzali egiten ditugu berriz martxan jartzeko. Antzekoa da gure burua. Instante labur batez bada ere, sakatu botoia. Egin off. Estimatuko duzue.

Txiki-txiki…

…txikia, ikusten naiz kalean…Abesti hauxe da nire alabak gehien atsegin duena. Lotaratzeko ezin hobea da. Kantatzen hasi bezain pronto, adi-adi entzuten du letra eta loak beregenatzen duen arte hortxe egoten da, ixil-ixilik. Ez dakit abestiak eraginda den edo haur guztiek antzera jokatzen ote duten baina, kontua da, Dunak txikikeriak gustuko dituela. Hobeki esanda, gauza txikien mundua atsegin du. Zenbat eta txikiago, orduan eta irrika gehiago eragiten dio. Ogi pusketak zenbat eta mami gehiago, are gustagarriago ze, mamia bere hatzapar txikiaz hartu eta bolatxo nanoak egin arte txikitxen du ahoan sartu aurretik. Gure alabak lurretik belar pusketak harrapatzea atsegin du eta arropen etiketei begira orduak pasatu ahal ditu. Alferrik oparituko diozu jostailu erraldoi bat, berak askoz arreta gehiago jarrito baitu zure alkandoraren botoian. Txikiaren handitasuna baloratzen du berak eta guri, nagusioi, txikia den ororen presentziaz ohartarazi digu. Izan ere, handitzen goazen neurrian handia den edozerk tentatzen gaitu. Handia hobea balitz bezala. Zenbat eta handiago izatea baliotsua balitz bezala. Diru kantitate handia, neurri luzea, auto handia, bi solairutako etxetzarra….

Txikien erreinuan gauza txikiek agintzen dute, baina adinean aurrera egin ahala handiak izateko presa daukagu. Eta nagusitzean, gauza handiak eskuratzen galtzen dugu denbora; txikiak gineneko hainbat eta hainbat une zoriontsu nostalgiaz gogoratzen ditugun bitartean. Nire lagun batek dioen bezala “nik, handitzean, txikia izan nahi dut”.

Ezpainetakoa

Aspaldian ez ditut ezpainak margotu. Gazteago nintzenean bai. Garai hartan gustatu egiten zitzaidan kolore gorriz pintatzea ahoa. Ausartago sentitzen nintzen eta beti pentsatu izan dut ausardia beharrezkoa dela bizitzan. Baina, esan bezala, badira urte batzuk ez dudala karminik erabili. Nagusiago ikusten naiz ezpainak gorrituta. Halere, karmin zale amorratua naiz. Aldizkarietako iragarki sentsualak atsegin ditut. Gustatu egiten zait dendan sartu eta ezpainetakoen apalean kuxkuxeatzea. Nire ezpainak arrosaz, gorriz edo marroiz nola geratzen diren probatzea. Eta ez naiz bakarra. Hara, Rachida Dati Frantziako Justizia Ministroa da eta egunotan komunikabideetan azaldu da haurdun dagoelako. Tira, bikoterik izan gabe haurdun geratu delako izan da egunotan albiste Dati. Berak esan du haurdunaldia ondo badoa, berak bakarrik haziko eta heziko duela bere haurra. Eta horrek zoriontsu egiten duela. Eta berak esana da, baita ere, haurra galduko balu, ezpainak margotu eta aurrera egingo lukeela. Niri bezala, Rachidari ere ezpainak margotzeak ausardia ematen omen dio. Eta bada beste emakume ezezagun bat egunotan epaituko dutena, museo batean ikusi zuen Cy Twomblyren margo bat musukatu eta karminaren arrastoa bertan utzi zuelako. Edertasunak liluratuta musu ematearen tentazioan erori zen emakumea. Baina bere maitasun-aitormena ez dute ulertu.

Badu zerbait berezia karminak. Makal sentitzen naizen egunean aproba egingo dut berriz. Nezeserretik aterako dut ezpainetakoa. Ea oraindik ere ausart egiten nauen.

Hasiera

Hasiera zalea naiz ni. Iruditzen zait hasiera dela gauzarik inportanteena. Jaiotzen garen unetik, edo gure seme-alaben jaiotza ikusten dugun momentu horrexetatik hasita. Hasieran dago gauza ororen muina. Eta hasteak dauka, beste ezerk baino gehiago, itxaropenaren eta etorkizunaren dosirik handiena. Liburuetan, esaterako, Saramago handiaren hasierak bikainak dira; eestreinako esaldi edo paragrafoan geratzeko bezalakoak. Edo James Bond-en pelikulak. Ez naiz 007 zalea, baina tokatu zaidanean pelikularen bat ikustea, onartzen dut hasierako akzioaren zurrunbiloak engantxatu egin izan nauela. Maitasun istorio baten hasiera ere hain da ederra! Hain da eroa, zoroa, ñoñoa, apasionatua…. Oporrek ere ez dute xarma bera hasierako egunetan edo bukaeran. Laneko lehen egunek ere gustagarria egiten den zerbait duten bezala. Errutinara itzultzeak biak sorteen baititu, nagia eta irrika.

Galdetu bestela zientzialariei zeinen garrantzitsua den hasiera! Irailaren 10ean, historian izan den esperimentu zientifiko handienari hasiera eman zitzaion: LHC Azeleragailua jarri zuten martxan. Zertarako? Unibertsoa nola sortu zen jakiteko, besteak beste. Horra, guzti-guztiaren hasiera: izarrena, planetena, Lurrarena… Geure hasiera, azken batean.

Hasierarik gabeko bukaera ez dagoelako. Eta hastea askoz zirraragarriagoa delako amaitzea baino. Horrexegatik bilatzen dugu etengabe zerbaiten hasiera. Eta horrexegatik, hain justu, “ametsak” eta “hasiera” hitzak sinonimotzat hartuko nituzke nik.

Bizirik

Eta bat batean, irratia piztu eta abesti berri bat entzuten duzu. Eta kanta horrek dantzan jartzen zaitu. Tarteka gertatzen delako hori, doinu berri bat entzun eta behatzetan hasi eta ile puntetaraino igotzen den zirrara bat sentitzea. The Killers-en azkena, esaterako.

Eta egun berean aspaldi ikusi ez duzun lagun batekin akordatzen zara. Deitu behar diozula pentsatzen duzu. Ea nola bizi den jakin nahi duzula. Eta, bat batean, eguna amaitu baino lehen, zure telefonora mezu bat iristen da. Goizean burura etorri zaizun lagun horrek idatzi dizu. Zure antza zuen norbait ikusi duela Bilbon, eta ea nondik zabiltzan jakin nahirik. Batzuetan gertatzen dira horrelako kasualitateak ere. Enerjiak. Eta irribarrea marrazten zaizu ezpainetan. Telefonoa hartu eta deitu egiten diozu: Julen, aspaldiko!

Tarteka gustuko kontzerturen batera joateko aukera izaten duzu. Gustuko konpainian. Gorka eta Mariarekin. Aspaldiko partez zerbeza batzuk hartu, bokata bat jan eta jende artean galdu. Ezezagun horiekin guztietan gauza bakarra konpartituz, musikarekiko, musiko batekiko zaletasuna. Eta airean ateratzen zara kontzertutik. Inoiz izan den kontzerturik onena balitz bezala.

Eta bat batean zure alabak zuk eskatu gabeko musua ematen dizu. Eta besarkatu egiten zaitu eta irribarre egiten dizu. Dunak. Eta bere begietan ikusten duzu zure beharra duela. Eta bizitza zeinen ederra den konturatzen zara. Zure eguneorkotasunean, gauza nimiño horiek guztiak direlako bizirik sentiaratzen zaituztenak.

Paul

Nire nerabezaroa bi ilehorik markatu zuten. Juanitok eta Paulek. Bata fikziozokoa zen: Juanito. Esther y su mundo komiki-zale amorratua nintzen. Liburudendara joan eta irrikaz erosten nuen astez aste. Esther, Rita eta Juanitoren abentura berriak noizbait niri ere gertatuko zitzaizkidala amesten nuen. Estherrekin sufritzen nuen Juanitok kasurik ez ziola egiten irakurtzean. Halakoxea baitzen ilehoria, neska-zalea.

Bestea, Paul, pantalla handian ikusten nuen. Edo etxeko telebistan. Paulen begi urdinek ikusi nituen estreinako unean liluratu ninduten; maitemintzea, maitasuna eta antzeko sentimenduak zer ziren oso ondo ez nekien arren.

Juanitoren aldizkariak eskolako karpetan sartuta eramaten nituen. Eta Paulen posterra neraman karpetaren azalera itsatsita. Neskazalea lehenengoa, eta bizitza osoa emakume berarekin pasa duena bigarrena, Paul. Bata zein bestea, biak gustuko niretzat.

Urteak pasa dira garai haietatik. Estherren abenturak aspalditxo amaitu ziren baina duela bi urte istorio berriekin itzuli da Purita Campos komikigile handia. Paul asteburuan zendu da. Eta nire bihotza txikitzen sentitu dut. Penaz. Kariñoa nion Newman-i, eta pena eman dit bere heriotzak. Hori dute hezur haragizko maitasun platonikoek: ez direla berpizten.

2009

Berbak

Bla, bla, bla. Hitzak, esaldiak, perpausak, paragrafoak. Arma arriskutsua dira hitzak. Inork ez dezala ezer esan aldez aurretik ondo hausnartu gabe. Inork ez diezaiola inori ezer kontatu, aldez aurretik pertsona hori nor den konprobatu gabe. Garesti daude hitzak demokraziaren aroan. Bakea lortzeko mahai baten hitz egitea delitua da. Askoz hobe dira armak helburuak lortzeko berbak baino. Garesti daude hitzak, eta batzuk bakarrik erabili ahal dituzte. Alberdi polítiko guztiek ez daukate hitza erabiltzeko eskubiderik. Herri-galdeketak ere legez kanpo daude. Egunkariak itxi izan dira. Baina, demokrazia ez al da herritarrek iritzia emateko eta aukeratu ahal izateko eskubidea izatea? Ez al da herritarrei ematea hitza? Zeren beldur dira agintariak? Zeri diogu beldur geuk? Bai ala ez esateari? Hain lehergailu arriskutsu eta hilkorrak al dira, bada, berbak?

Ironikoa da jakitea politikariek komunikazio aholkulariak dituztela, coach edo entrenatzaile antzekoak, mitinetan zer eta nola esan behar duten jakiteko. Diktadura garaian hitza debekatuta zegoen. Are gehiago euskaraz esandako hitza bazen. Eta gaur egun, oraindik ere, munduari errepaso bat eman besterik ez dago hitzari batere lekurik egiten ez zaiola ikusi ahal izateko. Alferrik esango dio munduak Israeli su-etena ezartzeko. Hamas-i ere bost munduak zer esaten duen. Zertarako hitzekin negoziatu misilak eta suizidak izanik? Inozoak bakea berbekin lortu ahal dela sinesten dugunok. Hitza, gaur egun, prostituta bat da boterearen atzamarretan harrapatua.

Hiltzaileak

Hiltzaileak gara. Denok. Inor ere ez da errugabea. Gu, geure krisiarekin hain kezkatuta gauden guztiok, hiltzaile batzuk gara. Milaka, milioika haur hiltzen uzten ditugulako gara hiltzaileak. Gosez eta egarriz. Guretzat erabat gaindituta dauden gaitsotasunek jota hiltzen ari direlako. Begiak estalita bizi gara. Hipoteka, autoa, soinekoa eta oporrak nola ordaindu ahal ditugun. Hori da gure kezkarik nagusiena. Haserre gaude bankariekin gure diruarekin puztu dituztelako poltsikoak. Baina haserre gaude orain, gure diru-apurrak arriskuan ikusi ditugunean. Lana galtzeko zorian gaudenean haserretu gara. Oso haserre gaude orain, geuk babestu eta gozatu dugun sistema kapiltalista neoliberal honek porrot egin dezakeela ikusi dugunean. Orain arte hain ondo eta eroso bizi ginen… Gaur arte aurrezki kutxek inolako arazorik gabe ematen zizkiguten maileguak gure ametsak erosi ahal izateko. Eta arnasa lasai hartu dugu gobernuek banku handienetan dirua sartu dutela jakin dugunean. Eskerrak! Gure diruak salbu daude! Munduan gosez eta egarriz hiltzen direnei laguntzeko dirurik ez dago, baina bankariei laguntzeko bai. Sistema kapitalista eusteko bai. Gu lasai gaude gobernuek krisi honetatik salbatuko gaituztelako. Eta berriz ere amestu ahal izango dugulako 100 metro karratuko etxea erostearekin. Bitartean, hiltzen ari diren umeen begiradak batere ez du balio. Haientzat ez baitago dirurik. Horregatik gara hiltzaile. Hau guztia onartu egiten dugulako. Eta horrek, konplize bihurtzen gaituelako.

Mrs. O

Michelle Obamak ohitura dauka bere senarraren “akatsak” jendaurrean azaltzeko. Esaterako, hitzaldi jendetsu batean kontatu zuen Barak-ek beti lurrean botata uzten dituela galtzetinak. Bada, edozein gizonek dituen akatsak dituela jakiteak gertukoago egiten dute Obama, sinesgarriago. Hori guztia ondotxo daki Michellek. Emakume indartsua dela begibistan da. Anbiziosoa ere, esango nuke. Badaki zer nahi duen, eta badaki nola borrokatu behar duen hori guztia lortzeko. Eta iruditzen zait bertute handia dela hori.

Barak Obama AEBetako presidente izendatu zuten duela astebete. Eta zazpi egun nahiko izan ditu bere hitza beteko duela, edo bete nahi duela argi uzteko. Ole eta ole, Obamarentzat. Baina gaur Michelleren soinekoz hitz egin nahi dut. Senarra presidente izendatu zuten egunean “Auzokoen festara” eraman zuen soineko zuriaz. Besoak agerian uzten zituen soineko liluragarriaz. Michelleri gustatzen zaio besoak erakustea eta horrek emakume honen kemena nabarmentzen du. Izan ere, bere adineko emakume baten besoak normalean erortzen hasiak dira. Bigunak izan ohi dira. Bada, Michellek beso gihartsuak ditu eta ez dauka batere erreparorik maukarik gabeko soinekoak jazteko. Eta Barakek ez dauka batere erreparorik “Auzokoen festan” Michelle zeinen eder dagoen esateko, edo milioika pertsonen aurrean emaztearekin dantzan ari dela, maitasunez begiratu eta musu emateko.

Garai gogorrak datoz Obamarentzat. Lasaigarria da jakitea etxera itzultzen denean bere ematzearen beso gihartsuak izango dituela zain, babesa emateko prest.

Fashion

Cibeles Madrid Fashion Week. Hantxe bildu dira jantzien inguruko diseinatzaile abangoardistenak. Eta erakutsi dutenez, arropa kontuetan ere sormenak ez du mugarik. Esaterako, Agatha Ruiz De la Pradak aterkia buruan jarrita desfilarazi zituen modeloak. Eta Jesus Del Pozok ipurdia bistan uzten zuen soineko bat erakutsi zuen. Ausartak? Lotsagabeak? Denetik entzuten da modaren inguruan, artea halakoxea baita, ez ditu gustu guztiak asetzen. Batzuetan gehiago izaten da zer-esana ematea. Jendeak hitz egin dezala, onerako edo txarrerako. Hobea baita kritikatua izatea inork zure inguruan hitzik ez esatea baino.

Eta zeresana ematearen hariari tira eginaz, adierazpen harrigarri batzuk irakurri nituen asteburuan. Andrés Madrigal sukaldaria da. Michelin izar bat dauka eta Gourmetour gidaren arabera 2008ko jatetxerik onena. Bikain. Eta tentagarri, nola ez. Halere, elkarrizketa batean kontatu du bere alaba jaio zenean haren plazenta jan zutela. ?????? Laranja, karamelu eta piperbeltz pixka batekin egin eta dena irabiatu zuen. Batido modura edan zuten bildu ziren 8 lagunek. Hitzik gabe utzi nau, benetan. Duna jaio zenean gogoan daukat atentzioa eman zidala bere plazentak. Entzun izan dut batzuek gibel itxurako organua pote batean sartuta eramaten dutela ospitaletik eta gero landatu egiten dutela. Zortea ematen omen du. Madrigales berak ere esan zuen bitamina asko dituela eta oso ekintza espirituala dela plazenta jatearena. Tira, hala izango da. Garbi dago hainbat gauzatan ez naizela batere fashion.

Neira

Tira, Neira Maisua esan beharko nuke, ez? Hala ezagutarazi dute komunikabideek, “Profesor Neira”. Galdera bat datorkit burura: Irakaslea beharrean, igeltseroa balitz, Neira Igeltseroa jarriko al lukete titularretan?

Barka aurkeztu ez badut, baina pentsatzen dut gaur egun guztiok ezagutzen dugula iazko abuztuan ustez tratu txarrak jasotzen ari zen neskaren bikoteari “errieta” egin zion gizona. Jipoia jaso zuena eta koman egon dena: Jesus Neira.

Iskanbila sortu du gaiak, batez ere neskak, Violeta Santander, tratu txarrik ez zuela jaso adierazi izan duelako behin eta berriz. Iskanbila sortu du eta telebista platotan agertu izan den neska hau gogor kritikatu dute. Besteak beste, Neira maisua hilko balitz Espainiatik harrika bota beharko luketela esan izan diote. Violetari ez zaizkio barkatzen bi gauza: tratu txarrik ez zuela jaso esatea, eta ederra izatea. Bi bekatu horiek daramatza bizkar gainean. Horiek dira bere gurutzeak.

Eta kontraesan handi bat dago. Baldin eta jende guztiak uste badu neska jipoitua izan zela eta itsu dagoela, zergatik ez diote laguntza eskaintzen? Harriak bota beharrean ez al liokete eskua eman beharko?

Orain badirudi Madrilen Emakumeen kontrako Tratu Txarren Behatokia Neira Maisuak zuzenduko duela. Neira igeltseroa balitz ere eskainiko al liokete postua?

Tira, edozein modutan, Neirak labezomorro batekin parekatu du Violeta. Hori al da berak zuzenduko duen behatokiak tratu txarrak jasaten duten emakumeei esakiniko dien laguntza? Usain txarra duten korapilo gehiegi daude kontu nahasi honetan.

Sharon

Orain gutxi ikusi nuen aldizkari bateko kontrazalean, zimurren kontrako krema bat iragartzen. Gorkak ere jaurti zuen galdera: Zein da hau? Sharon? Bai, nik, bera omen da. Eta Sharon zen, nola ez. Baina duela 10 urte baino askoz gazteagoa. Brad Pittek egin berri duen azken pelikulako protagonista bezala, hainbat aktorek ere badirudi denboran atzeranzko bidea egiten dutela. Zahartu beharrean, gaztetu egingo balira bezala. Horixe da guri saltzen diguten irudia. Photoshop eta antzeko programak erabiliz, azalaren tonua berdintzen diete, behar den lekuan masailak findu, begi eta ezpain ertzetatik zimurrak ezabatu, begiradari dirdira garbia eman… Edozerk balio du ederragotzeko. Eta ederra gaur egun gaztetasunaren sinonimoa da, ez?

Garai batean askoz argiago izaten nuen zein zen hainbat pertsonaia publikoren eta nire artean zegoen adin diferentzia. Garbiago antzematen zen nork zituen 20 urte eta zein zebilen 50etik gertu. Ez zen arkatz digital miragarririk existitzen.

Urte osoan saltzen dizkiguten irudi perfektuak biderkatu egiten dira udaberritik aurrera. Amorrua ematen du ispilura begiratu eta zure aurpegian sortu den zimur hori begiratzeak, zu baino dezente nagusiagoak direnak nola gaztetzen dituzten ikusten duzun bitartean.

Gorkak esan bezala, iritsiko da eguna non biok 70 urte inguruko aguretxoak izango garen. Halako batean, aldizkari bateko kontrazalean aurpegi ezagun bat ikusiko dugu, batere zimurrik gabekoa. Leuna, ederra, garbia. Eta gaztea. Zein da hau? Sharon? Galdetuko du Gorkak. Bai, erantzungo diot nik.

ACDC

Gustuko ditugun gauzen alde askoz errazago eta gehiago mobilizatzen gara protesta egiteko baino. Krisia dela-eta, milioika lanpotu galtzen ari dira. Jendea hipoteka ordaindu ezinik dago. Etorkizuna beltzez tindatua dator. Aditu guztien arabera ezkor izateko askoz arrazoi gehiago ditugu itxaropentsu bizitzeko baino. Hau desastrea da. Baina aho txikiarekin bakarrik egiten dugu protesta. Inguruan, familian, lagunartean bai, zirkulu itxietan onartzen dugu hau ez doala ondo, munduaren norabidea aldatu egin behar dela, lotsagabe apur batzuk aberastu diren bitartean, milioika pertsona miseriara abaildu dituztela. Kexatu egiten gara krisia dela-eta, baina ahots baxuaz hitz egiten dugu. Ez gara manifestaldietan ateratzen. Ez dugu oihu egiten soluzioak lehenbailehen eskatzeko, errudunen kontra zorrotz jokatu behar dela esateko, gure lanpostuak mantendu nahi ditugula aldarrikatzeko.

Baina gai gara gustuko kontzertu batera joateagatik gau osoa emateko kalean sarrerak erosi ahal izateko. Kapaz gara ACDCren kontzertuan lehen ilaran egoteagatik 36 ordu lehenago iritsi eta kafesnez betetako termoa eskuan egun eta erdi pasatzeko zain.

Kontzertuek jende gehiago mugiarazten dute mitin askok baino. Musikariak politikarien lekuan jarriko balira, agian manifestaldi populatsuak eta aldarrikapen ugarien aldeko plazaratzea egingo genuke. Auskalo, batek daki.

Kontua da ihes egiteko mekanismoek askoz erakarpen handiagoa dutela oinarrizko eskubideen aldarrikapena egiteak baino. Bizi dugun aroaren seinale garbia da hori.

Ezer ez

Aspaldion ez zait ezer gertatzen. Ezer berezirik, esan nahi dut. Eta ez dakit hori ona ala txarra den. Zelan? Ondo? Bai, betiko moduan. Zaharrak berri. No news. Tira, berri txarrak izan baino hobe dela beti bezala jarraitzea, ezta? Horretxek kontsolatzen gaitu, gauzak aldatzen hasten badira agian okerrerako bidea hartuko dutela pentsatzeak. Horregatik esaten dut ez dakidala ona ala txarra den aspaldi honetan ezer ez gertatze hau. Egun bata eta bestea eta hurrena oso-oso antzekoak dira. Esnatu, gosaria prestatu, ordenagailua piztu eta zerbait idazten saiatu, bazkaria egin, siestatxoa, umearekin bueltatxoa kalean…. Errutina deitzen zaio honi. Tira, badu alde onik ere, ez pentsa. Izan ere, inguruan gertatzen den ororekin askoz gehiago fijatzen zara. Lagunen batekin telefonoz hitz egin eta bere bikoteari ultimatuna jarri diola entzutea apasionatua iruditzen zaizu. Eta enamoratu berri denak bere sexu jardunaldi sutsuak deskribatzen entzutea plazerra da. Abentura bat iruditzen zaizu supermerkatuan txorizoa promozionatzen ari denak pusketatxo bat eskaintzea. Edo telefono enpresa baten deia jasotzea euren zerbitzuari buruzko galdeketa egiteko.

Horixe du ona ezer ez gertatzeak. Korreo elektronikora iristen zaizun edozein mezu irakurtzen duzula, edozein bideo ikusten duzula, edozein abesti entzuten. Eta hunkitu egiten zarela. Koltxoi enpresa batek egin duen iragarkiarekin gertatu zaidan bezala. Etxean erditu duen emakume baten irudiak azaltzen ditu. Hori bai dela zerbait potoloa gertatzea. Ama izatea. Ezta, Nere?

Titanic

Titanic untziari gertatu zitzaionaren antzekoa pasa zait niri: horma zuri baten kontra talka egin dut. 1912ko apirilaren 14an izozmendi erraldoi baten aurka jo zuen itasontziak. Nik ordenagailuko orri zuriaren kontra egin dut tupust. Eta panikoa sentitu dut, benetan. Zerbait idatzi nahi eta ezin. Zerbait kontatu nahi baina hutsik. Gaurkotasunarren hariari tira egin baina inspiratuko nauen gairik topatu ez. Irakurleak etorri zaizkit burura. Batzuei izena eta aurpegia jartzen diet, Sallobenteko Andoniri, esaterako, “Sharonen erretratu haura ikusi nabanian neuk ere horixe pentsatu naban!”, esan zidan behin, artikulu bati erreferentzia eginez. Begoñari izena bakarrik jarri ahal diot. Begok e-mailez bidaltzen dizkit bere hausnarketak. Aste honetan ezingo diot, bada, pentsaraziko dion zerbait kontatu. Amarekin akordatu naiz, noski. “Zergatik ez duzu Corin Telladoz idazten? Bere nobelek bizirik sentitarazten ninduten gaztetan”. Baina neuk ez dut sekula Corinen eleberririk irakurri. Behin elkarrizketa batean entzun niona gustatu zitzaidan, “Senarrak esan zidan ondo ematen nituela musuak. Eta nik erantzun nion musuak ematen ikasi nuela musuei buruz idazten”.

Musika jarri dut, Titanic-eko bandak egin zuen bezala, heriotza ahalik eta lasaiena eta atseginena izan dadin. Baina Chambaoren abestiek beti Andaluzia ekartzen didate gogora, eta oporrak, eta eguzkia. Ihes egiteko gogoa sartu zait. Ordenagailua itzaltzeko. Hitz txikiz eta gai xumez eraikitako salbamendu-txalupa batetan bidaltzen dizuet aste honetako zutabea.

Tristura

Horixe sartu zait Andrés Velencoso modeloaren elkarrizketa irakurrita: tristura. Egunkari honekin batera igandero banatzen den aldizkarian bada atal bat “Desayuno de domingo con…” deitzen dena. Bertan, ezagun bati elkarrizketa laburra egiten zaio domekatan zer gosaltzen duen kontatzen duen heinean. Bada, Velencosok ahabiak (arandanoak), mugurdiak (franbuesak) eta masustak gosaltzen omen ditu. Goxoak izateaz gain, “antioxidatzaileak dira eta zahartze prozesua atzeratu egiten dute”. Tira, pisuzko arrazoiak, kontuan izanik Andrés modeloa dela. Bada, esan bezala, niri tristura sartu zait. Hara, gosaria da eguneko plazer handienetariko bat. Esnatzeak nagi gutxiago ematen dit gosaltzeko ordua iritsi dela jakinda. Nire laranja-zukua, kafesne katilua eta… edo madalenak, edo ogi-xigortua gurinarekin eta mermeladarekin, edo zerealak…. Zerrenda luuuuuuuzea eta oparoa idatziko nuke hemen. Elikagai goxoz eta osasuntsuz beteriko zerrenda. Fruta, barruak freskatzeko eta beharrezko osasun-dosia barneratzeko. Esnekia, hezurrei kaltzioa emateko. Eta bestelakoak indarberritua hasteko eguna eta, batez ere, arimari ez ezik, gorputzari ere plazerezko mokaua emateko.

Igande goiz perfektua eguzkiaren epeletan terraza baten esertzea da. Aparraz betetako kafesne basokada eskatzea. Eta egunkaria irakurtzen duzun bitartean, plantxan egin berri dizuten kurasana jatea. Zahartze prozesua ez duzu atzeratuko beharbada, baina duzun adina daukazula, bizirik sentiaraziko zaitu. Ahabiak eta masustak? Faborez, Andrés!

36

Ez da koefiziente zenbakia. Ez da oinetakoa zenbakia. Ez da, ezta ere, titulu unibertsitarioen zenbakia. Baina 36 zenbakia behar-beharrezkoa da lana izateko. Izan ere, Vogue aldizkarian lan egin nahi duenak, Estatu Batuetako edizioan, ezinbestekoa du 36 zenbakia janztea. Horixe da kurrikulumean azpimarratu behar dena Anna Wintour-entzat lan egiteko.

Berlusconik, izerdia kentzen duen bakoitzean, bere bekokia makilatu egiten du. Beltzaran egotea atsegin du, antza. Hauts marroiaren sentsazioa gustatzen zaio masailetan. Ederragoa ikusten du bere aurpegia. Eta gazteago. Izerdia erruz botatzen du urduri dagoenean, eguzkia egon ala ez. Aspaldion baditu kezkatuta egoteko motiboak, eta makilajetan inoiz baino gehiago ari omen da gastatzen. Ez dakiguna da diru publikoa erabiliko ote duen terrakota hautsak erosteko.

Dietak nonahi. 12 urteko nerabeen iztarrak zelulitiaren kontrako kremak iragartzen. Zimurren kontra, dordoken geneetan dagoen ez dakit zein osagai. Autobronzeadoreak eguzkiaren ordez. Ezpain gorriak krisiari aurre egiteko. Berlusconiren makilajea errealitateren izerdia ezabatzeko. Eta 36 neurriaren tirania krisi garaian lana topatzeko.

Eta hortxe dugu Susan Boyle. Ahots zoragarria duenik ez du inork ukatuko. Baina, ez du 36 neurria janzten. Eta ez du aurpegia makilatzen, polita ez den arren. Halere, arrakasta lortu du. Edo horregatik lortu du arrakasta, agian. Den bezalakoa izateagatik, ahots eder bat gorputz itsusi baten barruan. Horrek zerbait esan nahi du, ezta?

Antonio

Astebete pasa da Antonio hil zenetik. Zazpi egun Vega gabe. Ez da asko. Agian gehiegi berari buruzko artikulo bat idazteko. Baina nik badut Antonio Vegarekin zuzenean lotuta dagoen bizipen bat. Ez nuen ezagutu. Ez nuen aurrez aurre izateko aukerarik izan. Ez naiz sekula bere kontzertu batera joan, nahiz eta bere abesti asko dakizkidan, abestu izan ditudan. Nahiz eta Antonio Vegak zerbait berezia eragiten zuen nigan telebistan ikusten nuen bakoitzean. Taula gainean agertzeko zuen jarrera ez-ohikoak. Artistak handitu egiten dira jendaurrean, puztu. Vega txikia ikusten zen, ahula, eta horrek sortzen zuen jendearekiko erakarpena.

Duela zenbait urte, egunkari batek “Lehen aldiari” buruzko erreportajea egin zuen; eta hor bildu zituen famatuen hitzak. Zenbait famaturen testigantzak. Hortxe zegoen Antonio Vega eta bere hitzek hunkitu egin ninduten. Egia esan, ez dut gogoan zer jartzen zuen. Sentsazioa daukat esaten zuenak besteko garrantzia zuela hitz horiek nola esaten zituen. Kontua da, Antonio Vegak bere posta elektronikoko helbidea jarri zuela. Eta nik erantzun egin niola. Sentiarazi ninduenaz hitz egin nion. Eta eskerrak eman nizkion bere sentsibilitateagatik. Bere lehen esperientzia sexualean lagun izan zuen emakumeari eskaini zizkion hitzak guztiok amestu ditugun lerroak ziren. Antonio Vegak nire mezua erantzun egin zuen, eskerrak emanaz nire hitzetan erakusten nuen sentsibilitatearengatik. Hortxe hasi eta amaitu zen gure artekoa. Sekula ahaztuko ez dudana. La chica de ayer, abesti bat baino askoz gehiago da niretzat.

Antzekoak

Barbie eta Michael Jackson ez dira hain ezberdinak. Nik antza hartzen diet. Adinean, ia batera jaio ziren. Ilehoriak 50 urte bete ditu aurten. Michaelek abuztuaren 29an 51 beteko lituzke. Barbieren urrezko ezteiak ospatzen ari dira mundu osoan dozenaka ekitaldiren bidez: diseinatzaile handien moda-desfileak, famatuen argazki-erreportajeak Barbiez jantzita, panpinaren urtebetetze-festaren inguruko albisteak…. Eta guztiok dakigu zergatik den albiste egunotan Michael: ezustean hil delako eta bere heriotzak hainbat zeresan sortu duelako. Atzo izan ziren hileta-ospakizunak, baina musika munduan disko gehien saldu dituen artistaren mitoa ez da sekula hilko.

Barbiek eta Michaelek antzekotasun handia dute, bai. Ilehoriaren web gunean irakurri dut esaldi hau: “Zu gabe plastikoa baino ez naiz”. Michael ere, taula gainean berpizten zen. Jendartean egiten zen handi. Barbie panpinak egiten dituen pertsona batek esandakoa da beste hau: “panpinak, errealitatezko elementuren bat izan behar du”. Michael ikustean ere, sarri pentsatzen nuen gehiago zuela fikziotik errealitatetik baino.

Barbieri buruz denetik idatzi eta esan izan da: feministak alde izan zituen garai batean. Gero, argalegia zegoela eta fribolitatearen eredu zela kritikatu zitzaion.

Michaeli buruz, berriz, zer ez da esan? Musikak eman duen jeinurik handienetarikoa izan dela, haurrekin gehiegikeriak egin zituela…

Barbie eta Michael. Panpina eta…. Hautsitako jostailua. Bai batak, bai besteak, seguruenik, ez du sekula benetan izan nahi zuena izatea lortu.

Aurreiritziak

Onartzen dut aurreiritzi batean erori naizela. Eta ez dakizue zenbat ernegatzen nauen horrek. Tira, hobe esanda, kezkatu egiten nau. Hara, pasa den astean gertatu zitzaidana kontatuko dizuet. Osasun zentrora joan nintzen emaginarekin ordua neukalako. Nire aldamenean Hego Amerikako neska bat zegoen eserita. Horrelakoetan ohitura daukat hitza emateko eta biok haurdun geundela kontuan izanik erraza izan zen berriketan hastea. Neska edo mutila daukagun, lehenengo haurdunaldia den edo aurretik beste seme-alabaren bat daukagun, sintomak, nekeak…. Une batean lan-kontuak atera ziren. Berak esan zidan oraindik ez duela baja hartzerik nahi eta nik automatikoki pentsatu nuen: gizajoa, auskalo zein egoeratan dagoen lanean. Asteburuan ere lan dezente zuela esan zidan, eta nik ostalaritzan aritzen zela pentsatu nuen, edo garbiketa-lanak egiten zituela. Halako batean zuzenean galdetu nion: zertan aritzen zara? “Medikua naiz, eta Donostiako klinika batean egiten dut lan”, erantzun zidan berak. Eta mutu geratu nintzen. Ez nuelako horrelakorik espero. Bere jatorrikoak nekez ikusten ditudalako lizentziatuta. Are gutxiago gure artera etorri eta ikasitakoan lanean.

Eta amorrua eman zidan hori pentsatzeak. Onartzen nuelako neska hori alemana edo italiarra zela jakingo banu ez nukeelako pentsatuko etxeak garbitzetik bizi zenik.

Normalizazioaz hitz egiten dugu, balore handiekin betetzen zaigu ahoa, eta oraindik ere aurreiritziz betetako bizitza da gure pentsamenduen oinarria. Eskerrak errealitatea hor dagoen belarritik tira egiteko.

Udako plazerak

Plazera guztiz deshinibitu da. Lehen, antza, plazera sentitzea lotsa gorritzeko arrazoia zen. Gaur egun, zenbat eta plazer gehiago izan, are eta zoriontsuagoa zara. Baina zerk ematen digu plazera? Zertan eman nahi genuke eguneko zatirik handiena? Festarik-festa? Lotan? Bikotearekin jolasean? Egin berri duten inkesta baten arabera, badirudi plazerik handiena jateak ematen digula. Eta horren ostean daude familia, bidaiatzea eta txokolatea. Bosgarren postuan, oso atzetik, sexua dago. El principe de Bel-Air telesailean bada esketx zoragarri bat horren inguruan. Bertan, hiru ahizpek sukaldean topo egiten dute gauerdian, lo egin ezinik. Zertan? Jaten. Eta haietako batek dio jateak sexuak baino askoz plazer handiagoa ematen diola eta, gainera, plazer horrek dezente gehiago irauten duela orgasmoak baino.

Opor-sasoian gaude. Eta goiko zerrendan aipaturiko elementu guztiak uztartzen ditu garai horrek: janaria, familia, bidaia, txokolatea eta sexua. Beharbada horregatik egoten gara urte osoa udara noiz iritsiko zain. Nahiz eta, askotan, etxera itzultzeko irrikaz egon berehala. Bidaiatzea nekagarria delako. Etxetik kanpoko buffetak betegarriak direlako. Egun osoa familiarekin pasatzea gehiegizkoa izan daitekeelako. Txokolatezko izozkiek arrastoa uzten dutelako gerri bueltan. Eta uste genuena baino sexu gutxiago praktikatu dugulako.

Banan-banan eta bakoitzari bere tokia emanaz askoz gehiago gozatzen da plazerez. Eta, ondo antolatuz gero, jateko, familiarekin egoteko, bidaiatzeko eta sexua praktikatzeko denbora urte osoan dago.

Astelehena

Logikak esaten digu gauzak astelehen batez hasi behar ditugula. Horregatik, logikagatik, astelehen baterako uzten ditugu dieta-hasierak, astelehen batez esaten dugu emango dugula izena kiroldegian, erretzaileek astelehena izan arte atzeratzen dute tabakoa uzteko erabakia eta, oro har, egiteko ditugun gauza horiek guztiak “astelehenerako” uzten ditugu. Logika esan dut? Tira, alferra esan nahi nuen; nagiak eragiten digulako berez egin nahi ez ditugun baina egitea komeni diren gauza horien atzerapena.

Ofizialki, astelehena asteko bigarren eguna da egutegi gregorianoaren arabera eta asteko lehen lan-eguna ISO 8601 arauaren arabera.

Bada, hasierako logikaren kontuari helduz, aste honetan gertatu zaidana kontatuko dizuet. Dunak bere estreinako eskola-eguna izan du. Uda osoa eman dugu eskolan hasi behar zuela eta irakaslearen izena errepikatuz, zenbat ikasiko duen kontatuz eta egingo dituen lagun berriak izendatuz. Egia esan, uste dut askoz urduriago nengoela ni neu alabaren lehen eskola-egunarekin, Duna bera baino. Izan ere, asteari egun bat kendu diot nahi gabe. Ikastolako lehen egunak astelehena izan behar zuela konbentzituta, irailaren 8ª, Arrate Eguna, astelehen bihurtu dut. Eta ez naiz ohartu asteartea zela, egunkaritik deitu didatenera arte nire zutabea ez dutela jaso esanaz. Ai ama!

Alegia, gauza guztiak ez direla astelehen batez hasten. Ezta domekan amaitzen ere. Eta zutabea idazteko gaia eman badit ere, presaka idatzitako hitz hauek azkenean demaseko astelehenarekin egindako artikuluaren usaina hartu dutela.

Albiste ona

Gutxitan izaten da aukera albiste onak irakurtzeko. Ez daudelako edo ez dutelako interesik sortzen? Auskalo. Edozein modutan, internet bidez iritsi berri zaidan notizia on bati buruz hitz egin nahi nuke gaur. Unicefek emandako datuen arabera, azken hogei urteotan gutxitu egin da haurren heriotza-tasa. 1999. urtean, batez beste, bost urtez azpiko 12,5 milioi haur hil ziren munduan. Aurten kopuru hori 8,8 milioira jatsi da. Zeri esker? Txertoei, osasun-laguntzari, bitaminei eta eltxo-sareei esker. Hau da, guretzat guztiz arruntak diren eta munduko hainbat bazterretan eskura ez dituzten baliabideei esker.

Kuriosoa da ze aste honetan bertan jarri diogu Dunari bere sehaskan dosel fuksia bat. Hantxe ibili ginen zein polita geratzen zen eta gure alabak orain benetako printzesatxoa dirudiela esaten. Dosela deitzen diogu eta dekorazio-elementu bezala erabiltzen dugu. Leku askotan, berriz, eltxoen kontrako armarik eraginkorrena da, eltxoek igortzen duten malaraiaren kontrako botikarik efektiboena.

Ezinegona sentitu dut. Eta amorrua nire buruarekiko. Alabaren logela “edertzeko” erabili dudan sare horrek milaka haur heriotzatik babes ditzakeelako.

Albistea ona da, bai. Baina, halere, 8,8 milioi haur hil dira aurten. Berez hil behar ez zuten haurrak. Pneumoniak, beherakoak edo desnutrizioak jota bost urte betetzera iristen ez diren umeak.

Ez dut dosela kendu alabaren logelatik, baina gazteluetan bizi diren printzesen ipuina beharrean, munduan bizi diren milaka haurrei eta eltxo-sareei buruzko istorioa kontatu diot.

Zibilizatu?

Haurrak basatiak dira, eta hori da beraien bertuterik handienetarikoa. Puruak dira, batere pentsatu gabe jokatzen dute, instintiboki. Gorputzak zer eskatu, hura ase. Helduok egiten ez ditugun hainbat eta hainbat gauza errepikatzen dituzte. Berdin zaie eskua zaborrean sartzea. Lurrean etzango dira dutxatu eta ilea garbitu berri izan arren. Lokatzez zipriztindutako txirristan behera jolastuko dira arropa zuriekin. Jendea inguratzen zaienean, batzuetan irribarrea eskainiko die, bestetan muturra erakutsiko, ezkutatu egingo dira, edo masailean jasotako musuaren arrasto bustia lehortuko dute eskuaz. Zibilizatu gabe daudela esaten dugu.

Eta zer da zibilizatzea? Hiztegiaren arabera, zibilizatzea kultura jakin bat jasotzea da, ideología konkretu bat, sinismen batzuk, baloreak, ohiturak eta legeak…

Nik hitz batekin parekatuko nuke zibilizatzea: beldurrarekin. Haur “basati” horiek ustez beraien onerako diren zenbait baloreekin hezten ditugu. Legeak ezartzen dizkiegu. Ohiturak erakusten. Ondorioz, umeak estreinatu berri dituen zapata dirdiratsuak zikintzeko beldur dira. Lurrean aurkitutako ezer ez dute ahora eramango gaixotuko diren beldur. Errespetuz eta edukazioz jende guztiari irribarrea eskainiko diote, beldur direlako kontrakoa egin ezkero ez ote dituzten txarrerako hartuko.

Beharrezkoak dira legeak, arauak, baloreak… Baina bi urteko gure alaba “basatiaren” zoriona ikusita, pentsatzen dut zibilizatzen den neurrian jasoko dituen beldurrek orain den bezain alaia izatea eragotziko diotela. Eta pena da.

Antsietatea

Gosea zuen astoari pentsuz betetako bi fardel zintzilikatu zizkioten eta gosez hil zen bitetako zeinetik jan ez zuelako jakin. Zeinen egia handia, aizue! Pasa den astean erosketak egitera joan nintzen. Hara, denda batean sartu eta orain hain modan dauden rebekatxoak edo puntuzko jertse irekiak ikusi nituen apal batean. Hurreratu egin nintzen haietako bat erosi asmoz. Zein, ordea? Beltza, grisa, urdina, berdea, horia, gorria, arrosa, morea, estanpaturen bat….? Ea, urdina ondo zetorkidan polo grisarekin… Halere, gorriak ondo ematen dit aurpegira… Horia? Beti gustatu izan zaidan kolorea da… Ez, ez… izatekotan, fuksia, ausartagoa… Bihotz-taupadak azkartzen ari zitzaizkidala nabaritu nuen. Jertse bat hartu eta ondokoa egokiagoa zela begitantzen zitzaidan. Eta hura hartzean ondokoa askoz erakargarriagoa zela uste nuen. Edo modernoagoa. Edo, edo, edo…. Kolorez margotutako infernu hartan arnasa hartu ezinik hasi baino lehen erabaki nuen handik ateratzea. Bizkor. Azkar. Ziztu bizian. Eta jertserik hartu gabe, noski. Izozki dendetan ere horixe gertatzen zait, txiklezko edo babarrunen zaporeko izozkiaren artean aukeratu ezinik, azkenean betikora jotzen dudala: bainila edo nata edo limoizkora.

Alfred Hitchock biziko balitz, Txoriak estiloko gidoi bat idatziko luke zentro komertzial batean egokituta. Portzierto, rebeka hitza Hitchockek zuzendutako izen bereko pelikulako protagonistak zeraman jertsetik dator. Koloretako jertseen erasoa irudika dezaket, nire gainera erortzen, begiak itsutzen, lepoa estutzen… Lagundu!

Kaosa

Charlize Theronek anabasa gorroto du. Loa ere kentzen dio emakume horri desordenak. Eta ni bat nator berarekin. Tira, egia esan, niri loa ez dit kentzen, ez da horrenbesterako. Baina onartzen dut eguna joan eta eguna etorri gauzak nola endredatzen diren ikusteak burua ere anabasa bihurtzen didala. Etxea jasota ikustea gauza ederra da, baina umeak daudenean ez da batere erraza. Zuk jasotzen duzun jostailua handik bost minutura guztiz zabalduta aurkitzen duzu berriz ere etxean zehar. Puzzleko atalak ohe barruan daudela ohartzen zara. Ohe azpian galtzetin-plaga dagoela. Armairuko apaletako kamisetek Everestak baino altuera handiagokoa dirudite bata bestearen gainean botata daudelako, ordenatu gabe. Etxeko hari gabeko telefonoa jotzen hasten da eta haren soinuari jarraiki konturatzen zara lorontzi barruan dagoela, umeak han utzita. Sofako kuxinen azpian denetik dago: yogur-tapak, txupeteren bat, koilara txiki bat…. Ohartzen zarenerako, anabasa zure buruan ere kokatzen da. Eta pentsamenduak desordenatzen hasten zaizkizu, erabakiak hartzeko trabak dituzu, umorea aldatzen zaizu eta errazago urduritzen zara. Hori ere eragiten baitu etxeko kaosak: buruko kortozirkuitoa. Eta une horretan erabakitzen duzu iritsi dela gauzak beren jatorrizko lekuan uzteko eguna. Jostailuak jostailuak gordetzeko kaxan. Galtzerdiak bere tiraderan. Kamisetak ondo doblatuta apalean.

Sofan eseri eta dena txukun ikusteak berehalako efektua eragiten du buruan. Eta irribarretsu begiratzen duzu zeinen ordenatua, eta handia, den zure mundu txikia.

2010

Sudur gorria

Harrigarria da nola alda dezakeen gauza txiki batek pertsonon jarrera. Esaterako, pailazo sudur gorri horietako batek. Egin al duzue inoiz froga? Niri Errege Magoek musu xelebre horietako bat utzi zidaten zapatan. Hasieran, nola ez, harridura. Zergatik hau? Baina ohartu orduko, bilduta zetorren plastikoa puskatu, sudurra atera eta niri nola geratzen zidan jakin nahi izan nuen. Estreinakoz jantzi nuen nire bizitzan pailazo musu bat eta zin egiten dizuet automatikoki hasi nintzela pailazokeriak egiten! Batere graziarik ez zutenak, noski, baina nire barruan botoiren bat sakatu izan banu bezala, alabei eta bikoteari neuk ere tarteka nire barruan ondo gordeta umorista bat badudala erakutsi nahi izan nien. Gorkak jantzi zuen gero opari bitxia. Eta bera ere instante berean hasi zen pailazokeriak egiten. Dunak sudur gorrien beharrik ez du berezko grazia erakusteko, baina hura ere barrez lehertzen zen gurasoak hain xelebre ikusita.

Ene, hainbeste liburu, terapia, saio, psikologo, ariketa, arnasketa eta erremedio daude merkatuan zoriontsu izateko, eta kontua da pailazo sudur gorri bat jartzea nahikoa dela barrea eragiteko, eta barre egiteko!

“Elur urte, gari urte” dio esaerak. Elurra franko egin du, orain urteak zer ematen duen ikusi behar. Baina benetan, goibel esnatzen zaretenean, batere garestia ez den terapia probatu. Beti iruditu izan zait pailazo lanbideak oso esker onekoa behar duela izan, jendeari barrea eragitea baino gauza ederragorik ez baitago; eta gure txikitasunean, sudur gorria jartzeak pailazo senti arazi zaitzake.

Gosaria

Ez da gauza bera ez gosaltzea gogorik ez duzulako, edo jateko ezertxo ere ez duzulako ez gosaltzea. Raimundo Amador goserik gabe esnatzen da. Edwing goseak jota esnatzen da goseak jota lokartzen delako. Santo Domingon ezagutu nuen Edwing. Kalean bizi zen bere etxean ez zutelako nahi. Hori esaten zuen berak, aita hil zitzaionetik ama beste gizon batekin bizi zela eta gizon hark ez zuela maite. Jipoitu egiten zuela. Eta ama beldur zela semea defendatuz gero senarrik gabe geratuko ote zen bigarrengoz. Eta Dominikar Errepublikan senarrik ez duen emakumea ez da deus. Horregatik egin zuen etxetik ihes, nahiago zituelako bizitzaren jipoiak jaso gizon arrotzaren eskuak emandakoak baino.

Egunotan milaka irudi datozkigu Haititik. Lurrikarak eragindako kalteak bereziki umeek nozitzen dituzte. Milaka haur noraezean. Familiarik gabe. Galduta. Gupidagaberen batek bahitu eta salduko dituen arriskuan. Lurra dardarka hasi aurretik amaren babesa gutxienez bazuten ume horiek. Lurraren sustraiak errotik puskatu diren unean apurtu dira familiarteko kateak. Eta geratzen zaien bakarra plater huts bat beteko duen ezezagunaren eskuzabaltasuna da.

Edwingek gorroto zuen Dominikar Errepublika irla bat delako, eta ezinezkoa delako inora alde egitea. Nora? Haitira? Esaten zuen, hura askoz okerrago zegoela jakinik.

Gorantz begiratzen zuen, zerurantz, eta egunen batean hegazkin batean alde egitearekin egiten zuen amets. Bizitzak dardararik egiten ez duen leku batera. Gosaltzea “gogoaren araberako erabakia” den lekuren batera.

Parentesiak

Abenduaren 31kako gaueko 12etan parentesi bat zabaltzen da. Urtarrilaren 1eko gaueko 12etan ixten den parentesia, alegia. 24 ordu horietan bizitza berri bat hastea posible dela sinesten dugu askok. Eta amets egiten dugu urte berriak ekarriko digunarekin. Desio ditugun gauzen artean zein beteko zaigun pentsatzen ospatzen dugu urtearen soineko berria. Eta xanpainaren burbuilak bezala, halakoxe mozkorraldi pozgarri batek pozoinduta hasten dugu urtea.

Urtarrilaren 19ko gaueko 12etan parentesi bat zabaltzen da. Urtarrilaren 20ko gaueko 12etan ixten den parentesia, alegia. Donostiarrak inoiz baino donostiarrago sentitzen dira 24 ordu horietan. “Ñoñostiarrismoa” arnasten da alderik alde: “Donostia bakarra munduan….”, jotzen dute danbor hotsek. Konstituzio Plaza dardarka hasten da, bihotz-taupadek sortutako lurrikara milaka oinen azpian. Burua lehertzera arteko burrundara haurren eta nagusien ilusioetan.

Martxoaren 8ko gaueko 12ak jota parentesi bat zabaltzen da. Egun bereko gaueko 12etan ixten den parentesia, alegia. Eguna lilaz pintatuta esnatzen da. Emakumeon iraultzaren garrantzia aldarrikatzen da. Oraindik ere gauza asko, gauza gehiegi, ez direla apenas aldatu gogorarazten da. Eta Donostian, ehunka pertsona biltzen da Lilatoiaren aitzakian, elastikoa jarrita emakumearen aldeko lasterketa egiteko.

2010 urteko danbor hotsek Merezimendu Hiritarraren Garaikurra emango diote Lilatoiari. Eta nik amets egin nahi dut egunen batean posible izango dela parentesirik gabeko mozkorraldi pozgarriak pozoinduta bizitzea.

Museoak

Haur batek zer egiten du museo batean? Korrika ibiltzen da alde batetik bestera. Dena ikusi nahi du. Dena miatu nahi du. Dena ukitu nahi du. Oihuka dabil aretoan zehar. Harritu duen hori zer den kontatu nahi dio munduari. Aurkitu duen objektu xelebrea erakutsi nahi dio amari. Eta aitari deskribatu nahi dio zer nolako irudia ikusi duen horman zintzilik. Dena berria da umearentzat eta garrasika zabaldu nahi ditu nobedadeak eragiten dizkion sentsazioak, bera izan balitz bezala aurkikuntza hori egin duen lehen pertsona.

Heldu batek zer egiten du museo batean? Poliki ibiltzen da alde batetik bestera. Dena ikusi nahi ez badu ere, gehiena ikusi behar duela sentitzen du. Zor diola hori artistari, edo bere buruari, edo ordaindu duen sarrerari. Isilik dabil aretoan, eta alde batetik bestera saltaka eta oihuka dabilen umearen oihuak traba egiten dio. Berak obraren edertasunaz gozatu nahi duelako, isiltasunean. Ez du inori sentitzen duena kontatzeko beharrik. Ikusi dituen zenbait gauza lehen ere ikusi dituen sentsazioa dauka. Edo museoan erakusgai egoteko besteko balioa ez duela pentsatzen du. Artistak bere obran islatu nahi izan duena ulertzen saiatuko da. Eta obraren aurrean segundo luzeak emango ditu zutik, pentsakor, hausnartzen.

Museoak ez daude umeentzat eginak, nahiz eta haurrak diren euren inozentziarekin artearen edertasunaz inolako erreparo eta konplexurik gabe gozatzeko gai direnak. Nik, artista banintz, nahiago nuke nire artelanaren aurrean ume batek duen erreakzio basatiaren lekuko izan, heldu baten jarrera hausnartua ezagutu baino.

Lazo arrosa

Titia ematen diot nire txikiari eta sekula imajinatu gabeko sentimenduak eragiten dizkit horrek. Mugagabeko maitasuna alabarekiko (hori berezkoa da, bularra edo biberoia eman), eta deskriba ezin daitekeen gozamena bularrarekiko.

Horregatik amorrarazten naute bularrekin “jolasean” aritzegatik dirua irabazten duten lotsagabeek. Bularrak txikitzeko asmoz, osasunaren terrorista den sasi-profesional batengana jo zuen duela 10 urte emakume batek. Bularrak txikitu zizkion bai, baina ez neurrian, oso-osorik txikitu baizik, mina emateraino, osasuna galtzeraino hondatuz. Izenik eta abizenik jarri ez zaion Donostiako mediku horren argazkiz josiko nituzke kaleak, markesinak eta leihoak.

Guztiok ezagutzen dugu bularreko minbizia nozitu izan duen norbait. Emakumeok badakigu zer den bularrean pinporta arraro bat sumatzeak sor dezakeen izua. Zapi arrosak, buruan edo bihotzean, solidaritatea hedatzen du. Poztu egiten gara ezagun batek izendaezina den minbizia gainditu duela jakiten dugunean. Galdutako ilea hazi zaiola ikusten dugunean. Berpizten denak dirdira berezia izaten baitu begiradan, azalean.

Horregatik, alabari titia ematen diodan bakoitzean sentitzen dut bularraren estetikak ez duela deus balio, txikia zein handia izan, elikatzeko eta maitasuna igortzeko tresna perfektua dena ezin dugu tirania estetikoaz baliatzen diren sasi-mediku lotsagabeen esku utzi. Ederragoa al da bular tentea eroria baino? Ederragoa al da bular betea lotsati azaltzen den ttipia baino? Umeak amaren titia maite du, den bezalakoa delarik ere.

Estetika

Puf! Hasi dira estetikaren orratzak begiak zirikatzen. Aldizkarietan horixe da gai nagusia: badator uda, presta zaitez! Eta prestatzeak, nola ez, argaltzea esan nahi du, kiloak galtzea, azala garbitzea, sabela abdominalez jostea, izterrak gogortzea, ipurdia tentetzea, bularrak altxatzea, aurpegiko zimurrak ezabatzea, ilea dirdiraz zipriztintzea…. Horretarako milaka produktu daude, zein baino zein hobeak eta garestiak. Mirariak egiten dituzten luxuzko kremak (2.000 eurokoren bat ere badagoela irakurri dut aldizkari batetan!), erlaxagarri bezain eraginkorrak diren masajeak, edertzea helburu duen kirurgia…. Tsunami batek beste indar duen olatua da estetikaren negozioa. Eta harrapatuta gauzka. Badakigu perfekzioa ez dela existitzen. Badakigu gaur egun fotoshopa erabiltzen dela perfekzio itxura lortzeko. Badakigu garrantzitsuena barruko edertasuna dela. Eduard Punseti entzun nion elkarrizketa batean ikusezina den gimnasia mentala egiteak neurona kopurua ugaldu egiten duela, eta badakigu askoz aberasgarriagoa dela neuronak irabaztea kiloak galtzea baino. Hori guztia badakigu baina, halere, udaberriko eguzki printzak hasten direnean, gazteago egingo gaituen kremaren iragarkiari begira jartzen gara, eta 2.000 eurokoa erostea ezinezkoa bazaigu ere, 20 euro balio dituenarekin egingo dugu proba. Hondartzara joaten garenean, izterrak gogor eta zelulitisik gabe ditugula etzaten garenean toailan, orduan ekingo diogu Punsetek aipatutako gimnasia ikusezina praktikatzeari. “Men sana in corpore bello”.

Lapurrak

San Jose loreak ikusi ditut zelaian. Badator udaberria. Orain, kukuaren kantua entzuten dudanean poltsikoetan euroren bat eramatea bakarrik falta zait. Izan ere, krisiaren azazkal zorrotzek atzamarkatzen gaituztenetik, sineskerietan ere sinesten hasi gara. Bada ez bada!

Krisiak lapurretak ugaritzen ditu. Ebasle askok zilegitasuna hartzen dute, egiten ari direna guztiz normala balitz bezala. Horien artean dago Iberdrola. Kontua da gaur egun ez direla hilero joaten kontadorea irakurtzera. Horren ordez, aurreko urtean kontsumitutakoaren bataz bestekoa ateratzen dute eta horixe da kobratzen dizutena. Gero, benetako irakurketa egiten dutenean, gutxiago kontsumitu baduzu, dirua bueltatzen dizute. Sekula halakorik! Nola liteke gastatu gabeko elektrizitatea kobratzea? Hori legala al da? Amorratuta deitu dut Iberdrolara kontu-eske eta, nola ez, errobot horietako batek erantzun dit. Ernegatuta, birritan errepikatu behar izan dizkiot nire datuak, ez ninduelako “ulertzen”. Bost minuturen ostean lortu dut benetako pertsona batekin hitz egitea eta badakit berak ez duela ezeren errurik, eta ez duela zertan justifikatu defendaezina den enpresa-politika, baina nire haserrea entzun behar izan du.

Zeinen inpotentea sentitzen zaren aurpegirik ematen ez duten legalizatutako lapur profesionalen aurrean. Gure kontura betetako poltsikoak geroz eta gehiago handitzen dituzten bitartean, euren boterearen ikurra den 365 metroko altuerako dorre erraldoia eraikitzen ari dira. Seguru han goitik urte osoan entzuten dela kukuaren kanta.

6.000

Danielle Steel idazleak 70 liburutik argitaratu ditu, 500 milioi aletik gora saldu eta bere etxean 6.000 oinetako omen ditu. Horixe baitu benetako pasioa, zapatak alegia. Pasioa baino obsesioa, esango nuke nik. Izan ere, 6.000 zenbaki handiegia da pasiotzat hartzeko. Imajinatzen al duzue katuak maite dituen batek 6.000 katu biltzea etxean? Edo irakur zale amorratu batek 6.000 alez betetako liburutegia izatea? Egia esan, liburuak dituena obsesionatua dagoela baino pertsona azkarra, argia eta interesgarria dela esango genuke. Askoz hobeto ikusia baitago liburu-bilduma egitea oinetakoak erostea baino. Balio gehiago ematen omen diogu adimena lantzeari takoi gainean ederrago irudikatzeari baino, nahiz eta estetika literatura baino askoz gehiago kontsumitzen den.

Edonola, nik uste nuen oinetako zalea nintzela baina ezetz ohartu naiz. Eskaparateetako eta aldizkarietako zapatak ikusten gehiago disfrutatzen dut horiek erosten baino. Hara, larunbatean Donostian izan nintzen Mariarekin eta takoi luzedun zapata ederrak probatu nituen. Ai ama! Ezin asmatu haien gainean ibiltzen! Hantxe laga nituen, erakusleihoan, beste vouyeur baten gozamenerako.

Badirudi mendebaldeko emakumeek, batez beste, 19 zapata-pare dituztela armairuan. Ni ez naiz inondik ere kopuru horretara iristen. Nola liteke oinetako zalea izan eta batez bestekora ez iristea? Psikologoen hitzetan, oinetakoak konpultsiboki erosteak autoestima baxuarekin lotura zuzena du. Tira, horixe izango da arrazoia, nire burua aspaldion ondo maite dudala, eta ez dudala zapaten beharrik. Ez da gutxi.

Hatz-marka

“Egunkarian” argitaratu nuen nire estreinako ipuina. KZ gehigarriko arduraduna zenak, Luistxo Fernandezek, aukera eman zidan eta akorduan daukat nola bere ironia fin horrekin esan zidan idazle bihurtzen nintzenean berari eskainiko niola nire lehen elkarrizketa. Hamar urte baino gehiago pasa dira, oso gaztea nintzen garai hartan eta nire lana publikatzeak poz eta zirrara lañoa, biak eragin zizkidan. Domeka batez ikusi zuen argia “Estreinako aldia” ipuinak eta hurrengo egunean jaso nuen Xabier Mendiguren editorearen telefono-deia. Urtebete baino gehixeago pasata kaleratu genuen “Tentazioak”.

2003eko otsailaren 20an itxi zuten Egunkaria. Atxilotuak, jendea lanik gabe eta irakurleak euskara hutsez irakurtzeko aukera ematen zuen egunkaririk gabe. Horratx emaitza. Eta zazpi urte pasa behar izan dira “errugabe” hitza irakurri eta entzuteko hainbat eta hainbat komunikabideetan. Gezurra baita kontrakoa adierazi bitartean denok garela errugabe. Gizarte honek zalantzaren atzamarrarekin markatzen zaitu norbaitek ahotsa altxatzen duen une berean. Eta, batzuentzat, atzamar erakuslearen hatz-markak hor iraungo du beti. Nahiz eta epaileek errugabetasuna azpimarratu. Zalantzaren orbaina ez du epai batek ezabatzen. Ezta auzipetuek urte hauetan guztietan bizi izandako guztia ere.

2003 hartako otsailaren 22an, milaka euskaldun estreinako aldiz elkartu ginen Egunkariaren itxieraren kontrako manifestazioan. Balio dezala atzamar koipetsu batek utzitako markak ez ahazteko batzen gaituena banatzen gaituena baino askoz gehiago dela.

Klik

Horixe besterik ez dugu behar gure buruko torloju txiki bati buelta emateko. Klik bezalako hitz onomatopeikoa. Hain sinplea eta, era berean, hain konplikatua. Bi urte inguru ditugunean klik egin behar digu buruko torloju nanoren batek txizari eta kakari eutsi eta, fardelean egin beharrean, komunean egitea komeni zaigula barneratzeko. Gerta daiteke urtetan burugabeen antzera gidatu eta gero, istripu txiki bat izan ostean buruko klikak betiko ohar-araztea azeleragailua ez dela estutu behar. Izan daiteke bidaia batean ikusitako zerbaitek eragitea buruan klik eta, ondorioz, bizitza aldatu behar dugula deliberatzea. Edo irakurritako liburu baten ostean igarritako klikaren ondorioz bikotea maite ez dugula sentitu eta hura uzteko erabakia hartzea. Posible da buruko torloju txiki batek klik egin eta erotzea, zoratzea, arrazoia galtzea. Urteak iraun dituen koma batetik bat batean esnatzea, klik egin eta gero. Posible den bezalaxe estreinakoz ikusi duzun pertsonarekin seko enamoratzea. Buruak klik egin arte, bere hatsa belarri ondoan sentitu gabe ezin duzula bizi sentitzeraino. Orduan, klik hori klipa bihurtzen da, Korapiloak liburuko olerki batean idatzi nuen bezala, “Klipa zara nire memorian, eta ezin zaitut burutik kendu”. Ranulph Fiennes abenturazalea da eta berak esana da heriotzak ez duela gehiegi kezkatzen. Bizipen latzek sari horixe ematen baitute, hiltzeari diogun beldurrak klik egitea.

Kontrola ezin dezakegun botoia da klik-a. Gutxien espero dugunean aktibatzen dena. Hain sinplea eta, era berean, hain konplikatua. C’est la vie.

2011

Kontzientzia

Hitz potoloa da kontzientzia. Eta are eta potoloagoa bihurtzen da koherentziarekin lotzen badugu. Bufa! Eta gaur egun geroz eta zirrikitu gehiagotatik ari dira astintzen biak, kontzientzia eta koherentzia. Internet dela eta, ia egunero iristen dira mezu solidarioak. Gizartea aldatzen laguntzeko mezuak. Munduko gehiegikeriak salatzeko mezuak. Bidegabekeriekin amaitzeko laguntza eskatzen dutenak. Sinatu besterik ez dago eta, nola ez, zure kontaktu-zerrendan dauden horiei bidali, katea ez dadin eten. Gero, batzuetan, aurretik jasotako baten kontrakoa dioena iristen zaizu. Eta zalantza sortzen da ea ondo egin ote duzun hura sinatzen edo ezagunei bidaltzen. Korapiloak kontzientziaren eta arrazoiaren artean. Zeren, oso oso informazio gutxi dugu gauzez. Eta, batez ere, ez ditugu kontrastatzen. Beraz, hiru aukera daude. Iristen den guztia sinestea. Iristen den guztiari kasurik ez egitea. Edo iristen den guztia kontrastatzea. Eta azken hau da zailena, besteak beste ez dugulako denbora hartzen horretarako, eta ez denbora faltagatik bakarrik, baita gogo faltagatik ere. Egin dezatela besteek lan. Besteek bila dezatela informazioa, esan diezagutela zein den gizartean dagoen injustizia eta eman diezagutela bidegabakeriarekin amaitzeko bidea. Guk sinatu egingo dugu, eta ezagunei bidaliko diegu. Zertarako? Kontzientzia garbitzeko eta lasai geratzeko. Nahiz eta, sakonean, jakin badakigun sinatu dugun hori lortzeko askoz efektiboagoa dela ekitea. Ez gara koherenteak pentsatzen eta egiten dugunarekin. Baina kontzientzia garbi dugula egiten dugu lo, hori bai.

SR38

Estrontzioaren sinbolo kimikoa da SR38. Iraina dirudi estrontzio hitzak. Komikietan erabiltzen ziren irain xelebre eta barregarri haietako bat. Nik kimika bi urtez bakarrik eman nuen, letren bakardadera erbesteratu nintzen arte. Beraz, nik ez nuen kimika azterketarik egin selektibitatean baina oso gogoan daukat historia eta literaturan testu-iruzkin luzeak egin behar izan nituela. Idazteak min egitera arteko sentsazioa uzten zuten azterketa haiek. Boligrafoak berunaren pisua hartzen zuen atzamar artean eta galderen erantzuna jakitearen poza berehala bihurtzen zen azterketa luzea egin beharraren alperra.

Etorkizuneko  historiako liburuek Japonen martxoaren 11n izan zen lurrikara jasoko dute. Baina auskalo zer eta nola kontatuko duten. Batek daki ea aipatuko duten ezkutatzen duten gezurra. Fukushimaren inguruko benetako errealitatea. Ez dakit nire alabek, hemendik 15 urtera, Fukushimak eragindako guztiaren berri izango ote duten. Baliteke. Eta baliteke ordurako bestelako datuak ere azaltzea, alegia odoleko eta hezurreko minbizi kasuena. Estrontzioak eragiten duen minbiziarena. Esan dutenez, segurtasunerako bermatutako estrontzio- kopurua baino 53 aldiz gehiago dago itsasoan. Baina, lasai, Fukushima inguruan soilik aurkitu dute eta ez omen du “berehalako arriskurik osasunarentzat”.

Esandakoa, estrontzio hitzak iraina dirudi. Eta iraindua sentitzen naiz gezurretan ari zaizkigula jakin eta, halere, ezer egin gabe gaudela ikusten dudanean. Sol plazan izan zen batek ozen esan zuen: “Hemen nago esna nagoelako”. Gehienok, halere, lo gaude.

Musua

Musua hitza irakurtzeaz bat Gustav  Klimt-en marrazki zoragarria datorkit burura. Eta haren marrazkiaren kopia gaizki eskegita hormetan, behin eta berriz. Etzana. Musuen posizio naturala etzana izango balitz bezala. Adituek diotenez, marrazkian Apolo jainko mitologikoa Dafne izeneko ninfa musukatzen ari da.

Muxuak zoragarriak dira beti. Ematen direnean. Jasotzen direnean. Eta, nola ez, baita ikusten direnean ere. Atsegin dut jendea musuka ikustea. Umeen arteko muxu xaloa. Nerabeen patxo hasiberria. Elkar maite duen bikotearen pasioa. Zaharren arteko muxu goxoa.

Pasa den astean historiara pasako den musu baten argazkia ikusi nuen: Vancouver. Canuck izeneko hockey taldeak Boston-eko Bruins taldearen kontra galdu zuen. Ondorioa: istiluak hirian. Batetik, galdu zuten jarraitzaileek beren haserrea bortxaz adierazi nahi zuten. Bestetik, haien sumindura bortxaz baretu nahi zuten poliziak. Eta haien lekuko Rich Lam argazkilaria. Halako batean, lurrean bikote bat ikusi zuen, etzanda. Hasieran, haietako bat zauritua zegoela pentsatu zuen eta bestea laguntzen ari zela. Baina gero, argazkia ikustean, bikotearen artean zegoena pasioa zela iruditu zitzaion. Elkarri musuka zeudela. Inguruan gertatzen ari zenari jaramonik egin gabe. Tiro arteko giro nahasian musuak garaile. Edo ez? Argazkilariak berak ere zalantza dauka oraindik. Bikotea zutik egongo balitz musua den edo ez argi geratuko litzateke. Nik, aukeran, lurrean etzanda daudenak Apolo eta Dafne direla pentsatzea atsegin dut. Klimt-en Musua irudiaren bertsio eguneratua, eta etzana. Erromantiko hutsa naiz.

40 gradu

Ezer ez egitea ere denbora aprobetxatzea izan daiteke. Esate baterako, egun hauetan izan dugun ez ohiko beroa ezer ez egiteko aprobetxatu behar genuke. Etxean ezer egin gabe egoteko. Itzalean. Lasai. Freskuran. Kanpoko beroaren atzapar lodi eta likinei muzin eginez. Baina ez. Ez dakigu egoten ezer egin gabe. Eguraldi “ona” aprobetxatu egin behar da, batez  ere jaieguna denean. Beraz, bainujantzia eta toajak hartu eta hondartzara. 40 gradutan kiskaltzera edo uraren freskuran zimurtzera. 35 graduak ondo aprobetxatu behar dira kirola egiteko. Eguerdiko 2ak badira ere, halere, elastikoa jantzi, bizikleta hartu eta errepidera kilometroak egitera. Izerditzera. Bihotz-taupaden erritmoa bizkortzera. 40 graduak ondo aprobetxatu behar dira kafetegi batetako aire girotuaz gozatzeko, izozki bat janez. Tenperatura altuak eguraldi ona omen dira. Eta hori ez denez oso ohikoa gure eremuan, tokatzen den egun apur horietan etxetik kanpo atera beharra dago eguna aprobetxatzeko. Hori bai, sukarrak jota 40 gradutan jartzen zaigunean gorputza, orduan atsedena behar dugula esaten dugu. Ohean lasai egotea. Ezer egin gabe. Gorputzaren abisua omen da sukarra, azeleratuegi bizi garelako birus azkarren batek emandako abisua. Sukarrarekin gaudenean, ezer egin gabe egotea da gomendioa. Aldiz, eguzkiak berotzen gaituenean  etxeko erretiroan ezer egin gabe  egotea, hori  eguna alferrik galtzea omen da.

40 gradu gorputz barruan, ala gorputzetik kanpo, ez bata ez bestea ez dira sanoak. Niretzat, aukeran,  40 gradurekin, onena, ezer egin gabeko eguna izendatzea. Hori bai benetako luxua!

Izena eta izana

Ayat izena ezezaguna da. Horrela irakurrita ez dakigu emakumezko batena edo gizonezko batena den. Hori gutxienekoa da. Edo ez? Ayat-i oraintsu ezarri diote urtebeteko kartzela-zigorra. Tratu txarrak jasan omen ditu polizien aldetik eta anaiak hilko zituztela mehatxu egin diote. Bere delitua: olerki bat irakurtzea. Izan ere, Ayat al-Qarmezik martxoaren 30ean Bahrainen egin zen manifestazio baketsu batean erregearen gehiegikeriak salatzen dituen olerkia irakurri zuen.

Hernanin, asteburuan Charo izeneko emakume bat hil du haren bikote-ohiak. Labankadaz. Alabaren aurrean. Zaragozan, gizon batek lepoa bihurritu zion emazte ohiari 10 urteko semearen aurrean.  Bartzelonan beste gizon batek emaztea hil du, labana ziztatuz, horrek ere.  Bi emakume horien izenik ez da plazaratu. Berdin dio izenak. Edo ez?

Asteburuko albistegi batetan, emakumezkoen Wimbledon-eko tenis-partida jokatu zutela aipatu zuten. Emaitzak esan zituzten baina ez zen irudirik bota. Informazioa bost segundotan eman zuten, di-da. Jarraian, gizonezkoen partida jokatzeko zela aipatu zuten eta, nola ez, irudiak pantailan. Oraindik jokatu gabe zegoen partidari buruzko informazioak emakumezkoenaren bikoitza iraun zuen.

Izenak izana ematen du. Eta, oraindik ere, generoaren araberako bereizketa egiten da informazioa emateko orduan. Neskok hizki txikitan eta irudirik gabe. Gizonak, titularretan eta irudi guztietan. Emakumeok ez gara existitzen eta, kasu egiten badigute, orduan, bietako bat: edo biktimak gara, edo marketin estrategia baten ondorio izatea leporatzen digute.

Ezezagun zale

Txanogorritxuri  ezezagunekin ez hitz egiteko esan zion amak eta berak, kasurik egin gabe, otsoari kontatu zion amonaren etxera zihoala. Guztiok dakizue nola amaitzen den ipuina. Txikitatik erakutsi digute kontu handiz begiratzen ezezaguna den oro, berdin dio pertsona, leku edo objektua den. Bada, niretzat, batzuetan errazagoa da ezezagunekin hitz egitea. Errazagoa da leku ezezagunetan ibiltzea. Eta berriak diren gauzen inguruan iritzi bat osatzea.

Gerta daiteke kasualitate baten ondorioz elkartzea pertsona batekin eta, bat batean, txikitako lagunekin baino gehiago hitz egiten ari zarela ohartzea. Ezer espero ez denean asko jaso daiteke eta jendearekin horixe gertatzen da maiz. Ezagunak, betikoak, badakizu nolakoak diren. Badakizu zein iritzi duten hainbat gairen inguruan. Ezagunek sorpresa gutxi ematen dute. Aldiz, sekula ikusi ez duzun horrek, kasualitatez ezagutu duzun horrek, dena du erakusteko. Dena du emateko. Eta zure barruak ere aise hustu ditzakezu  halako egoera batean.

Konfiantza hartzen dugu harreman baten oinarri bezala. Baina, tarteka, zeinen interesantea eta aberasgarria den inoiz hitz egin gabeko horrekin esaldi bat edo beste konpartitu eta betidanik ezagutuko bazenu bezala sentitzea. Gustura. Hori du ona bizitzak. Ezustez beteta dagoela eta, batez ere, sekula imajinatuko ez zenukeen jende, leku eta objektu interesgarriz betea.

Nire lagunik onenetariko batzuk azken hamar urteotan ezagututakoak dira. Eta etxean bezala sentitu izan naiz, naute, niretzat erabat berriak ziren lekuetan. Ezezagun zalea naiz, zinez.

Batera

Estatistikek egia badiote, emakumezkoek gizonezkoek baino gehiago irakurtzen dute. Estatistikek egia badiote, mutilek emakumeek baino kirol gehiago egiten dute. Eta usteak errealitatean oinarritzen badira, gizonak ez omen dira gai bi gauza batera egiteko; emakumeak, bai.

Bada, asteburuan gauza benetan bitxi baten lekuko izan naiz. Autoan gindoazen Gorka eta biok Azkarateko bide zaharretik gora. Trafiko oso gutxi egoten da bertan eta oinez kirol pixka bat egiteko gune egokia da. Halako batean, mutil bat ikusi genuen bidean behera. Mutil gazte bat. Eskuetan liburu bat zeukan. Are eta gehiago: liburua irekita zuen eta irakurtzen ari zen. Oinez bidean behera eta irakurtzen! Mutil bat, gaztea, bi gauza batera egiten. Kirola eta irakurketa. Nire heroi bilakatu zen berehala pertsona hura. Eta ordura arteko nire usteak bertan behera geratu ziren. Ikusi izan dut jendea metroan irakurtzen, autobusean, mediku-kontsultaren batean… Baina oinez maldan behera?

Ez dakit zer egongo ote zen irakurtzen. Ez dakit nola lortzen duen begiak hitzen eta errepidearen arteko orekan mantentzea. Ez dakit nola hark bezalako gazte batek nahiago duen larunbat arratsalde batez plan hori egitea lagunekin kalean ibiltzea baino.  Nire esku balego, ikastetxez ikastetxe bidaliko nuke bere afizioak nola uztartzen dituen kontatzeko!

José Saramago idazle bikainak esan zuen: “Mundu guztiak esaten dit kirola egin behar dudala, oso ona dela osasunerako. Baina inoiz ez dut inor entzun  kirolari bati esaten irakurri egin behar duenik”.

Bada biak egiten dituenik: kirola eta irakurri. Biak batera, gainera.

Urrun

Zenbat eta urrunago egon, orduan eta gogo gehiago saukagu gertukoen berri izateko. Zenbat eta kilometro gehiagoko distantzia egon bien artean, orduan eta maizago deitzen diogu lagun edo senitarteko horri. Zenbat eta tarte handiagoa egon sorterriaren eta bizitokiaren artean, orduan eta errazago esaten dugu “sentitzen dut”, “maite zaitut” edo “zure ondoan egon nahi nuke” bezalako esaldiak. Urruntzeak gerturatu egiten gaitu.

Gure ingurukoen berri izan nahi dugu beti. Eta horren adibiderik argienak dira tokiko komunikabideak eta nazio mailako argitalpenetako tokiko edizioek duten harrera. Gaur egun edizio digitalek aukera ematen dute gehien irakurri den albistea zein izan den jakiteko. Eta ez da batere harritzekoa ikustea nola askoz gehiago interesatzen zaigun gure herrian edo aldamenekoan gertatu dena milaka kilometrotara jaso den zerbaitek baino. Azken batean, identifikazioa da bilatzen duguna eta errazago identifikatzen gara ingurukoarekin. Inguruan gertatutako gauza onek poztu egiten gaituzte, eta txarrek kezkatu.

Gauden lekuan ondo ez gaudela sinetsita bizi gara maiz. Atzerrian zeinen ondo bizi diren pentsatuz. Orain arrakastatsu dira oso telebista saio batzuk, non kanpoan bizi direnek beraien bizitza paradisiakoa eta erosoa erakusten diguten. Horri egungo krisi ekonomikoa gehitzen badiogu, ihes egitea amets bihurtu da askorentzat. Nahiz eta, jakin badakigun, joango bagina berehala hasiko ginatekeela pentsatzen noiz itzuli ahal izango dugun. Atzerrian gaudenean, gure sorterriko postalaren paisaia askoz ederragoa ikusten da beti. Beti.

Oporrak

Uztaila. Kostaldeko herri bat. Terrazetako mahaiak eta aulkiak hutsik. Euria ari du. Abuztua. Barnealdeko herri bat. Terrazetako mahaiak eta aulkiak hutsik. Biak ahala biak dira irudi tristeak. Bata,  pena ematen duelako eguna joan eguna etorri eta zeruan argiunerik ez ikusteak. Pena ematen duelako tirantedun kamisetak jartzeko aukerarik ez izateak. Pena ematen duelako hondartzaz disfrutatu beharrean itsasoak egun goibeletan izaten duen edertasun hori begiratzen konformatu beharrak. Eta pena ematen dute ostalariek, horiek baita ere. Azken batean, udara, uztaila, abuztua, horien poltsikoentzat diru-hotsaren seinale izan ohi dira.

Baina, era berean, ez da batere alaia barnealdeko herriek izaten duten itxura abuztuko egun sargorietan. Jendeak itsasorantz ihes egiten duenean. Aspergarriak izan ohi dira barnealdeko herriak udaran Jenderik gabe. Zaratarik gabe. Bizirik gabe. Lasaia, esango du batek edo bestek. Badira udako isiltasuna nahiago dutenak turisten zalaparta baino. Bada, niri, tristura eragiten dit horrek.

Euriak 2011 urteko egutegiko uztaila busti du errekor berria hautsiz. Udararik gabeko urtea ere izan daitekeela esan dute batzuk. Azken batean, udara eguzkiarekin lotzen dugulako eta eguzkia da bizipoza ematen duena. Eguzkia da udararen eta, nola ez, oporren seinalerik garbiena. Bada, halere, ez gaitezen engaina, benetako bizipoza lanera ez joateak ematen du. Iratzargailurik gabe altxatzeak. Zer ordu den jakin gabe bizitzeak. Eta hori, ez du ez euriak ez eguzkiak ematen. Egiten duena egiten duela, beraz, disfrutatu oporrak!

27

Gaur uztailak 27 da. Zenbaki horrek eman dit zutabe hau idazteko hizpidea. Ezin nuen beste gai bat aukeratu. Ezin izan diot patuari edo kasualitateari edo, zergatik ez, numerologiari ihes egin. Hara, tenis-zelaien luzera 27 oinetakoa da. Rubick kubo koloretsuak 27 piezatxo ditu. Euskal alfabetoak 27 letra. Testamentu Berria 27 liburuk osatzen dute. Badira 27 zenbakiari argazkiak ateratzea afizio duten pertsonak ere. 27ko belaunaldikoak dira Federico García Lorca edo Rafael Alberti idazleak eta garai berekoak dira baita Luis Buñuel zinegilea edo Salvador Dalí margolaria ere. Bilbon bada Santana27 deitzen den musika lokal ezagun bat (kokapenari zor dio izena). Eta, egun hauetan, mundu guztiko komunikabideek eman dute Amy Winehouse soul abeslariaren heriotzaren berri. Amy 27koen zorigaitzeko taldean sartu da. Hortxe daude, baita ere, Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morrison eta Kurt Kobain, besteak beste. Guztiak hil ziren 27 urterekin.

Eta betiko galderak sortzen dira. Zergatik? Zer dute gazte horiek arrakastaren erdian hain zorigaitzeko izateko? Bada, horixe hain zuzen ere: arrakasta. Alderik alde saltzen digute arrakasta dela bizitzaren helburua. Eta arrakasta izatea mundu guztiak ezagutzea omen da. Arrakasta izatea milioika pertsonen idolo izatea omen da. Arrakastak dirua ematen du. Pertsona arrakastatsuek boterea dute.

Oker gaude. Bizitzaren helburua zoriontasuna da. Eta arraskatarik handiena da nor bere buruarekin gustura egotea. Horixe da, hain justu, 27ko klub famatu horretako kideek lortu ez zuten arrakasta. Dena zuten. Baina hutsik sentitzen ziren.

Arraroa

Arraroa izatea modan omen dago. Hori da gaztetxoek nahi dutena. Arraroa izatea arrakastaren seinale balitz bezala. Zenbat eta ezberdinagoa izan, orduan eta aukera gehiago jendeak aintzat hartzeko. Horixe omen da azken-azkena. Hainbat ospetsuren bizitza aztertu eta gero ohartu dira nolako haurtzaroa halako etorkizuna izan dezakezula. Eta txikitan zenbat eta trauma gehiago izan, are eta aukera gehiago gerora arrakastatsu bilakatzeko. Jaio berritan amak abandonatu bazintuen, edo aita alkoholikoa bazen eta lagunek baztertu egiten bazintuzten, orduan baliteke egunen batean bizitzako zorigaitz horiek mendekatzeko aukera izatea. Arrakasta lortuko duzula. Famatua izango zarela. Mundu osoak miretsiko zaituela. Inbidiak jota egongo direla garai batean irain egin zizuten horiek guztiak. Lady Gagak aitortu duenez, gaztetan ikaskideek iraindu egiten zuten arraroa eta probokatzailea zelako eta Madonnaren ama berak 5 urte zituela hil zen eta neskari atentzioa deitzen gustatzen zitzaion eskolan, horregatik txiri-bueltak ematen ibiltzen zen etengabe eta gonak altxatzea atsegin zuen mutilek barruko arropa ikus zezaten.

Irailaren 5ean jaio zen Fredi Mercuri, duela 65 urte. Haurtzaro nahiko arrunta izan zuen baina tipo bitxia zenik ezin ukatu.

Eta nire galdera da: zergatik ez dute esaten makina bat pertsona dagoela munduan arrakasta lortu duena haurtzaro erabat normala izan eta gero? Zergatik sinestarazi behar dute zerbait lortzeko aldez aurretik sufritu egin behar dela? Eta zergatik ez dute esaten berez sufritu duen jende askok gerora ere sufritzen jarraitzen duela? Alegia, gauzak ez dira automatikoki gertatzen. Faltsua da esatea jendeak merezi duena duela. Jendeak batzuetan lortzen du merezi duela. Beste askotan ez. Eta badago merei gabe gauza asko lortzen duenik ere.

Ez ditzagun engaina nerabeak. Bestela ere nahikoa korapilo dute hormona kaotiko guztiak ordenatzen. Esan diezaiegun nahi badute posible dutela baina, horretarako, lan asko egin behar dela eta, baita, zorte apur bat izan ere.

Bizitza²

Bizi dugun egun bakoitza bakarra eta ezberdina da eta, halere, zenbat eta zenbat gauza oroitzen ditugun uneoro, bigarren aldiz bizitzen ariko bagina bezala. Zutabe hau idazten ari naizen eguna astelehena da, irailak 5. Google-ek gogorarazi dit gaur bezalako egun batez jaio zela Freddie Mercuri, duela 65 urte. Eta denboran atzera bidaiatu dut automatikoki.  1991. urtera, hain justu. Londresen nengoen garai hartan. Erasmus bezalako diru-laguntzak existitzen ez zirenean, hizkuntzak ikasteko eta esperientzia berriak bizitzeko geneukan aukera bakarra atzerrira hiru, sei edo 12 hilabeterako lanera joatea zen. Halaxe iritsi nintzen ni Londresera. Oso gazte, oso xalo baina abentura berri hura bizitzeko irrikaz. Hotel batetan aurkitu nuen lana eta gogoan daukat gelak garbitzeko beti pizten nuela irratia. Azaroaren 24 hartan irrati-esatariak hau esan zuen bat batean: “Freddie Mercuri has died”. Freddie Mercuri hil zen. Inpresioa egin zidan berri hark eta ohean eseri nintzen. Queenen abesti bat jarri zuten eta hura bukatu arte etzanda egon nintzen.

Oraingoan  ere lanean harrapatu nau Mercuriri buruzko albisteak, bere jaiotze-datak, hain justu.  Youtuben sartu eta Barcelona abestia bilatu dut, Montserrat Caballérekin abestu zuen kanta zirraragarria. Eta halaxe egon naiz, duela 20 urte bezala, hura bukatu artean ezer egin gabe. Soilik disfrutatuz. Eta bizitzak ematen dituen ezusteetan pentsatuz. Ezuste onak eta txarrak, bietatik baititu jaio eta hil arteko parentesi honek.  Eta horiek guztiak nahi beste aldiz  errepika ditzakegu oroimenean, enegarren aldiz biziz.

Egunen batean

Telebistan ikusi berri dudan iragarki batetan,  enpresa batek interneten azkarrago ibiltzeko aukera eskaintzen du. Oso prezio onean, aukera dugu inoiz baino abiadura azkarragoan aritzeko. Azkarrago? Zertarako? Informazio gehiago izateko? Lan gehiago egiteko? Zoriontsuago egingo al gaitu horrek? Azkarrago nabigatzeak denbora emango al digu gustuko ditugun gauzak egiteko? Bai?  Ziur?

Inguruko edonori galdetuz gero ea bizitzan zer edukitzea gustatuko litzaiokeen, askok eta askok erantzungo luke gauza bera: denbora. Denbora, egiteke ditugun gauza horiek egin ahal izateko. Agian baliteke gure benetako arazoa ez izatea denbora-falta, dugun denbora kudeatzeko gaitasun-falta baizik. Korean gure aurretik dabiltza. Erreportaje batek 15 urteko nerabe baten agenda kontatzen du. Goizeko 6etan esnatzen da eta gaueko 11ak aldera oheratzen. Tartean, aukera du denetik egiteko: eskolara joateko, kirola egiteko, musika klaseak jasotzeko, ikasketak sakontzeko klase partikularretara joateko, egunean ikasitakoa errepasatzeko eta, lotaratu aurretik, sare sozial bateko bere profilean zenbait argazki zintzilikatzeko. Neska korearrak zoriontsua dela dio baina niri pena eman dit.

Bada beste iragarki bat, bikaina, “Egunen batetan…” leloan oinarritzen dena. Guztiok noiz edo noiz erabili izan dugun leloa da: “Egunen batetan New Yorkera bidaiatuko dut”, “Egunen batetan maite dudala esango diot”, “Egunen batetan haurrekin egoteko denbora gehiago hartuko dut…”. Ikasiko  al dugu azkarrago bizitzeko aukera pozonduei ezetz esaten egunen batetan?

Estrabagantea

Gaur egun jendea ezagutzeko lekurik azkarrena eta erosoena internet dela ez da gauza berria. Era eta gustu guztietako sare sozialak daude, horietako batzuk profesionalak edo lanari loturikoak. Zure perfila sartzen duzu bertan eta aldez aurretik hautatutako sektorean ari diren pertsonekin harremana izan dezakezu. Printzipioz, interesgarria eta aberasgarria dirudi. Kontua da bakoitzak erabakitzen duela zer jarri bere profilean. Aurkezpen-txartel modukoa da eta jakin badakigu oso ohikoa izan daitekeela aurkezpen horretan gezur txikiak esatea edo, bestela esanda, errealitatea zertxobait apaintzea. Gaur egun saldu digutenaren haritik, orijinala izatea azpimarratzen da. Zerbait ezberdina eskaintzea. Guztien gainetik nabarmentzea. Arraroa izatea, nolabait. Arraroa denak askoz aukera gehiago izango balu bezala arrakasta izateko. Besteen artean bereizten denak askoz abantaila gehiago izango balitu bezala. Arraroa izatea, ezberdina, hori, gaur egun, berez da bertute bat da.

Bada, aste honetan “ezagutu” dudan pertsona batek bere buruaren aurkezpena egiteko “normala” adjektiboa erabili du. Bera normala da. Eta horrek erakarri du nire arreta. Tipo normal horrek zerbait berezia izan behar duela pentsatu dut. Anormalitatea baloretzat daukagun aroan zer eta normala izatea da esklusiboa. Orijinala. Estrabagantea. Bai, baliteke horixe berau izatea marketing-estrategiarik handiena. Bada, horrexegatik, hain justu, erakarri du nire atentzioa. Estrabagantziaren munduan, normala izatea delako estrabagantziarik handiena.

Irailak 12

Fukushima ezagun egin zen mundu mailan martxoaren 11n. Sekula entzun gabeko hiri hartan zentral nuklearra zegoela jakin genuen. Lurrikara eta tsunami baten ondorioz erradioaktibitateak ihes egin zezakeela esaten hasi ziren. Agintariek lasai egoteko aipatzen zuten, ez zegoela inolako arriskurik. Poliki poliki hasi ziren informazioa zabaltzen edo, bestela esanda, egiaren pusketak argitara ematen. Erradiaktibitatea zegoen airean, bai. Eta hantxe dirau. Handik hilabete batzuetara ikusi nuen bideo batetan nola oraindik Fukushima herrian bizi diren zenbat guraso elkartu egin diren egoera salatzeko. Bizi duten egoeraren berri mundu osoan zehar zabaltzeko. Laguntza eskatzeko, agintariek ez baitute ezertxo ere egin. Eta beldur dira beren seme-alaben osasunaz, etorkizunaz.

Bideoa ikusita nire buruari galdetu nion ea zergatik ez zuten alde egiten. Urrun. Kilometro askotara. Bizitza berri bate bila.

Irailak 12. Frantziako Codolet herrian istripu nuklearra izan da. Berehala egin dut kalkulua Googlen: Elgoibar-Marcoule: 727,3 km. Batez beste, 6’46 ordu. Distantzia handia al da? Gutxi? Nahikoa  “babestuta” egoteko? Aire zikinik ez arnasteko? Gure seme-alabengatik ez kezkatzeko?

Eta burua martxan, pentsatzen jarri naiz: inora alde egitekotan ere… Nora joango ginateke? Nola? Zertara? Eta hemen geratzen diren senitartekoak? Eta lagunak? Eta..

Bai, badakit burua azkarregi hasi dela alferrikako kalkulu apokaliptikoak egiten. Baina, egia da gauzak oso bestelako ikuspegitik ulertzen eta sentitzen direla larrialdia gertu dagoenean. Agintariek esan dute momentuz ez dagoela zertan kezkatu.Horixe bera esan zuten Japonian.

Plantxa

Aurrerantzean, bere bularra handitzea nahi duen emakumeak posible izango du nola geratuko den jakitea ebakuntza egin aurretik. Ordenagailuko 3D programa baten bidez, emakumearen argazkia sartzen da eta, voila!, ordura arte izan duen bularra eta gorputza ebakuntza-gelatik pasa eta gero nola geratuko den ikus daiteke. Egia esan, harritu egin nau orain arte aukera hori ez zegoela jakiteak. Tira, kontua da mundu “zibilizatuan” bularra handitzeko ebakuntza geroz eta gehiago egiten den bitartean, kaleko edozein neraberen ametsa 95etik gorako sostena erabiltzea den bitartean, munduko beste txoko batetan kontrakoa gertatzen dela.

Hara, Kamerunen ohikoa omen da  bularra lisatzea. Bularra plantxatzea. Bertan uste dute bularrak handitzeaz bat hasten dela emakumearen sexualitatea ere, eta hori arriskutsua da. Batetik, neskek beraiek hala nahita harremanak izan eta haurdun gera daitezkeelako oso gazte. Eta, bestetik, bularrak gizonen begietara erakargarriak direlako eta, ondorioz, bortxaketak gertatzen direlako. Zein da irtenbidea? 9 urte dituztenean, bularrak hazten hasten direnean, lisatzea. Nola? Makilak edo harriak ondo berotu eta bularren gainean jarriz, estutuz. 2011. Urtean gaude baina, halere, Kameruneko hirigunerik handienean, Dualan, emakumeen %53ak nozitu du lisatu madarikatua. Ondorioak argiak dira: zauriak, infekzioak, deformazioak eta baita arazo psikologikoak ere.

Zeinen txikia sentitzen naizen horrelako gauzak irakurrita. Zeinen txikia den gizakia, bai Kamerunen eta baita hemen ere . Eta gu gara, ustez, izakirik garatuenak?

Euria

Euriaz hitz egiteko asmoa nuen. Irailean gozatu eta sufritu dugun eguzkiaren beroa gehiegizkoa egin zaidala esan nahi nuen. Badela ordua eta garaia euria egiteko. Airea garbitzeko. Jertsea janzteko. Hori kontatu nahi nuen eta, bide batez, Txinaren adibidea jarri. Izan ere, txinatarrek 2008ko Joko Olinpikoetarako euria artifiziala eragin zuten. Hegazkinez ioduro de plataz beteriko kartutxoak jaurti zituzten hodeietara, euria probokatuz.

Baina, bat batean, Adenen bizitzaren pusketa bat iritsi zitzaidan. Hiru urteko haur somaliarra da Aden. Familiarekin bide luzea eta gogorra egin zuen Kenian dagoen Dadaab errefuxiatu-esparrura iristeko. Bidean ama hil zitzaien eta Aden erabat gaixoturiko, elikatu gabe iritsi zen. Zortea izan du berak. Hilabeteren buruan lortu du indarra hartzea, berriz ere oinez ibiltzeko beste indar. Lortu du irribarre egitea.

Lehorte ikaragarriaren ondorioz, azken 60 urteotako goseterik larriena ari dira pairatzen Somalian. Ez dute zer jan, zer edan. Eta hantxe bizi dira, iraun biziz, norbaiten laguntza iritsiko zaien zain. Tristura begietan, jaio denetik sufritzea tokatu zaionaren begirada haurren ninian. Batez beste milioi bat pertsona hil daitezke gosete anker horren ondorioz, horietatik 800.000 haurrak.

Eta gu, bitartean, ea euria noiz egingo duen amesten. Eta beroaren beroaz kexu, gure igerileku, izozki, garagardo, fruta, hanburgesa, gusanito eta legatzak dastatzen ditugun bitartean. Somalian ez dute euri artifiziala eragingo duen kartutxorik behar. Han behar dutena, uraz gain, heziketa da, lurra ereiten ikastea, mundua beraiei errukiz begira ez ezik, laguntzeko prest ere badagoela ikustea.

Marrazkiak

Nire alabak lainoa beltzez margotu du. Zer da? Galdetu diot, kezkatuta. Eurixa, erantzun dit berak, xalo. Eskerrak! Izan ere, dena, den-dena aztertzen den garai hauetan umeen irudietan ere ba omen dago arrasto psikologikorik. Haurrek egiten duten marrazkien edo erabiltzen duten koloreen arabera usain dezakete adituek tratu txarrak jasaten ari diren, zerk kezkatzen dien…. Neuk ere, ezertxo jakin gabe, batzu-batzuetan harrapatu izan dut nire burua alabak egindako marrazkiak aztertzen. Eskolatik hain pozik ekartzen duen karpeta ireki eta bertan dagoena ikustean, ea horiek zerbait azaleratzen duten pentsatzen dut, bere adinari dagokion erritmoan aurreratzen ari ote den…. Gure alabak marrazkiak egitea atsegin du eta horretarako propio duen mahaian eta aulkian esertzen denean alfer-alferrik deituko diozu zerbait esateko. Hain sarturik dago koloreen bere munduan gainontzekoa ez dela existitzen. Ama, ikusi! Bere esaldi faboritoa du. Egin duena azaltzea. Etxea egin nahi zuela esaten dit baina zirriborroa atera zaiola. Kolorin-kolorao margotu duen igerilekua zeinen eder atera zaion kontatzen dit. Pozarren.

Auskalo bere irudietan islatzen denak ba ote duen zerikusirik bizi duenarekin. Baliteke. Baina irudiotan adituren batek ikus dezakeenaren gainetik, nik, hazten eta, batez ere, mundua deskubritzen ari den haur baten begirada sumatzen dut. Noizbait, zoritxarrez, galduko duen xalotasuna. Eduard Punsetek esana da: “Zoriontasuna, zoriontasunaren itxarongelan dago”. Horixe dute umeek bertute, zoriontsu direla zoriontasunaz deus jakin gabe.

Errasa

Bai. Badakit oker idatzita dagoela izenburua. Badakit ez dela errasa idazten, erraza baizik. Nik badakit eta, pentsatu nahi dut, euskaraz alfabetatuta dagoen mundu guztiak ere ezagutzen duela hitz hori. Baina batzuetan kosta egiten zait sinestea.

Aste honetan aurrezki kutxa ezagun eta euskaldun baten mezua iritsi zait e-mailez. Honatx gaiari izenburua emateko erabili duten leloa “Zure lasaitasuna aseguratzea oso errasa da”. Errasa, esez. Begira min egin dit irakurtze hutsak. Baina, antza, kutxa horretako euskara arduradunei, komunikazio sailekoei edo dena delakoei ez die batere minik egin. Are eta gehiago, badirudi bulegoetako langileak ere ez direla ohartu erroreaz. Hala balitz, berehala zuzenduko lukete. Edo ez?

Isabel Celaá eta Blanca Urgellek berriki esan dute aurki onartuko den dekretu baten arabera, administrazio publikoan lanpostu bat lortu nahi dutenek ez dutela hizkuntza ziurtagiririk aurkeztu beharko ikasketak euskaraz egin badituzte. Blanca Urgellen hitzetan, “euskara normaltzeko, herrialde normal batean bizi garela eta herri honek hezkuntza-sistema normal bat duela onartu behar dugu. Normalizatzeko prozesuaren hasieran zentzua zuenak, gaur egun ez du”.

Agian euskararen normalizazioari buruz dudan ikuspegia distortsionatua dago. Baina, demagun gaztelaniaz hauxe argitaratzen dutela: “Asegurar tu tranquilidad es fásil”. Fasil, esez, errasa bezala. Imajinatzen al duzue? Ezta nik ere.

Oraindik ere errespetu gutxi diogu euskarari. Ezagutza falta baino askoz grabeagoa da errespetu falta. Grabeagoa eta iraingarria.

Eta orain?

Kosta egiten da gauza batzuk sinestea.

Duela urte asko ahizpa sukaldean zegoen ni esnatu nintzenean. Egun on esan nion momentuan bota zidan “Tio Santik azidentia euki dau. Ezin da ezer in”. “Hil in da?”, galdetu nion nik, “Ezin da ezer in”, berak, berriz. Nik, “hil egin da” esaldia entzun artean itxaropena nuen. Ezin nuen sinetsi hura gertatu zenik. Eta kosta egin zitzaidan erreakzionatzea.

Gauza batzuk sinestea kosta egiten da. Nahiz eta denbora luzez entzuten egon baietz, gertatuko dela, denbora kontua dela, erabakia hartuta dagoela. Halere, kosta egiten da.

ETAk armak uzten dituela esan du. Betiko. Urriaren 20ko arratsaldeko 7ak aldera ziren eta batzuk tabernaren bateko telebistaren bidez izan zuten albistearen berri. Garagardoa hartzen ari zirela, burua altxatu zuten azpitituluak irakurtzeko. Burua altxatu, titularra irakurri eta, ezer esan gabe, berriz ere burua jaitsi eta garagardoari beste tragotxo bat eman zioten. ETAk armak uztea ezer berezia ez balitz bezala.

ETAk armak utzi ditu betiko. Eta askoren aurpegian ez zen ezertxo ere aldatu. Hain zaila al da sentimenduak publikoki azaleraztea? Euskaldunok horrelakoak gara. Sentimenduak kontrolatu egiten ditugu. Eta hori ez da ona. Ez da sanoa.

Baliteke sinestea kostatzen zaigulako izatea. Agian askori hori gertatu zaio orain. Ezin sinetsi ETAk azken komunikatuan esan duena. Akaso horrek egiten gaitu hain hotz batzuetan.

Baina badirudi oraingoan etapa bati amaiera eman diogula eta berri baten atarian gaudela. Guztiok landu beharko dugu bidea. Iritziak ez ezik, ea sentimenduak ere askatzen ikasten dugun.

Be water

Ura izan da asteburuko irudia. Ura zerutik behera. Erreketako ura gainezka egiten. Itsasoko olatuen orroa ozena. Eta uraren inguruko makina bat erretratu ikusi ahal izan ditugu komunikabideetan. Horixe gustatzen zaigulako batez ere, informazioaz gain, irudiak ere ikustea. Uraren haserrea noraino heldu den jakitea. Zenbat zuhaitz erdibitu dituen ikustea. Zenbat etxebizitza inbaditu dituen jakitea. Zenbat errepide moztu dituen. Zenbat auto irauli. Zenbat zubi suntsitu. Zenbat eta zenbat metro karratu irentsi dituen ikustea gustatzen zaigu. Eta ur horien beso zakarretan gizakiek nola borrokatzen eta galtzen duten ikustea.

Egunotan Bruce Lee etorri zait burura eta garai batean oso entzuna izan zen bere esaldi famatu hura: Be water. Honela zioen :”Hustu zure burua. Aska itzazu formak. Urak bezala. Ura botila baten sartzen baduzu, ur hori botila bihurtuko da. Teontzi baten sartzen baduzu, ur hori teontzi bilakatuko da. Ura bere bidetik joan daiteke, mantso; eta urak zakar jo dezake. Zeu ere izan zaitez ura, adiskidea”. Gizakion gorputzaren %80 inguru ura da eta ura hain moldagarria izan arren, halere, zenbat kostatzen zaigun gizakioi egoera, iritzi eta pentsatzeko  modu berrietara moldatzea. Buruan dago gakoa, Leek esan zuen bezala, baina burugogorrak gara eta ez diogu aukerarik ematen gure baitan daramagun urari orain teontzia izateko, orain botilaren itxura hartzeko. Hautsa garela sinestarazi izan digute urte luzez. Hobe genuke ura garela barneratu eta munduaren ikusmira zabalagoa eta, batez ere, moldagarriagoa izango bagenu.

20 urte

Duela pare bat aste bazkari bat izan nuen. Bertan, orain 20 urte udalekuetan begirale ibilitako zenbait elkartu ginen. 23 pertsona guztira. Irailetik zegoen jarrita hitzordua eta, eguna iristear zela, ezin eutsi hainbat galdera egiteari: nor joango da? Nolako bizimodua izango du hark? Eta, batez ere, nola egongo da jendea? Izan ere, 20 urteren buruan jendea dezente zahartuko zela pentsatzea da logikoena. Iritsi zen eguna, bada. Hasierako enkontrua, 20 urte eta gero egiten diren irribarre herabeak, lehen hitzak, estreinako begiradak eta… Eta jendea igual-igual zegoela iruditu zitzaidan. Ile urdin bat edo beste, zimurren bat begi-ertzetan baina, orokorrean, denok zeuden/geunden duela bi hamarkada urte bezain gazte! Hogei urteetan memorian botox-a ziztatu izan bagenu bezala. Denbora apenas pasa izan ez balitz bezala. Nahiz eta 20 urtek askorako denbora ematen duen: ikasketak amaitzeko, ezkontzeko, haurrak izateko, bikotez aldatzeko, lana uzteko, gaixotasun larrietatik sendatzeko, aberasteko, porrota zer den jakiteko…. Eta horiek guztiak kiribildu genituen zerbezaz eta berbaz loturiko egun hartan. Gazteak izaten jarraitzen genuela sentitu genuen eta gazte geunden.

Gero, etxera itzulita, udalekuetan ateratako argazkiak ikusi nituen eta… eta garai hartan zeinen gazte geunden ohartu nintzen! Izoztutako irudiak ez du barkatzen. Baina mugimenduak, barreak, berba egiteak, negarrak…. Alegia, bizitzeak uzten dituen arrastoak, horiek ez dira apenas nabaritzen aurrez aurre. Bizitzak engainatu egiten baitu begiaren memoria.

Musuak

Musua jada ez da Klimt-en marrazki bat. Aste honetako musua Mariano Rajoyren eta bere emazte Elvira Fernandezen artekoa da. Hauteskundeak PPk irabazi zituela ofiziala izan eta gero, Genova kaleko balkoi ezagun horretan izozturik geratu zen musa.

Musua jada ez da Klimt-en marrazki bat. Aste honetako beste musua Genova kalean eman zen, baita ere. Al Jazeera telebista-kateko korrespontsala Espainiako bozketen berri ematen ari zela, bi gaztek, bi mutilek, kazetariaren atzean jarri ziren eta musu luze eta apasionatua eskaini zieten ikus-entzuleei.

Musua jada ez da Klimt-en marrazki bat. Aste honetako musua, hirugarrena, nire eta nire alaba txikiaren artekoa izan da. Eta musu horretan birusen batek ménage à trois bat egin nahi izan du gurekin. Ondorioa: Edithek ahoa aholegarrez betea dauka eta ni ohetik altxatu ezinik nago, sukarrak jota.

Birusak datozen bezala joaten omen dira. Eta bidean uzten dutena ez da batere atsegina izaten: burukomina, sukarra, hotzikarak, eztula, egonezina…. Hara, batzuek diotenez birusak seinaleak dira. Datozenean onartu egin behar ditugu eta sinistuta egon behar dugu berpizte modukoa dela. Birus nano horiek gorputzeko zikina xurgatuko balute bezala. Izan daiteke. Agian, garaipena ospatzeko musuak dauden bezala, egoerak salatzeko edo probokatzeko musuak dauden bezala, maitasunezko musuak dauden neurri berean daude birus anitzak ere. Igandeko emaitzek hotzikara eragin zieten batzuei zein besteei. Baliteke errealitate politikoan ere birusen batek kosk egin izana. Balioko al du lau urteren buruan guztiok berpiztuta egoteko?

Kabroiak

Kabroia behar du izan gizon batek emakume bati aurpegira azidoa botatzeko. Azala erretzeko. Begiak itsutzeko. Sudurra ezabatzeko. Beldurrak jota behar du bizi gizarte batek ekintza terrorista hori ez arbuiatzeko. Gizonen neurrira egina behar du izan legeak irudiaren erailketa hori ez zigortzeko. Eta halaxe da, izan. Oraindik orain, urtean ehunka emakumek nozitu behar izaten du erasoa. Gizonak, izan daiteke senargaia, izan daiteke senarra, izan daiteke amorantea, gizonak, nioen, ezustean harrapatzen du emakumea eta, inolako abisurik eman gabe, azidoz blaitzen du neskaren aurpegia, lepoa, bularraldea…. Azidoak gupidarik gabe zirrikitu guztiak miazkatzen ditu.

Min fisikoa pasa egiten da. Halakoxea da gorputza, pairatzen dituen egur ia gehienak gainditzeko gai. Baina ondorio psikologikoak… horiek askoz iraunkorragoak dira. Eta aurpegirik eza ispiluan ikusteak segundo bakoitza madarikatzea dakar. Gertaturikoa gogoraraztea. Kabroiaren aurpegia iltzatuta izatea.

Inpresioa egiten du azidoaz erretako pertsona baten aurpegi desitxuratua ikusteak. Baina are eta inpresio gehiago egiten du emakume horien ezpain zirriborratuetan irribarrea sumatzeak. Bizitzen segitzeko intentzioa. Barkatzeko jarrera nabaritzea. Ororen gainetik, bizirik daudela eta bizitzen jarraitu nahi dutela jakiteak. Eta borrokatzeko gogoa ez diela inork erre entzutea.

“Maite” zuten emakumearen aurpegia eta irribarre xaloa ezaba dezakete. Munstro bihur dezakete neska baten itxura ederra. Baina eme horien ahotsa, hori ez du inoiz hilko kabroi batek.

Identitatea

Garai batean batzuk makarrak ziren, edo heavyak, edo punkyak, edo mod-ak, edo pijoak, edo euskal hippyak…. Lehengo batean Bilbon izan nintzen eta rockabilly peto-petoa ikusi nuen, lakarekin ondo baino hobeto landutako tupearekin, bikain zizelkatutako patillekin…. Rara avis bat zen, zinez. Izan ere, gaur egun arraroa egiten da tribu horietako baten itxura duen inor ikustea. Batzuetan sentsazioa daukat denok garela antzerako parecido. Bilbon bertan nintzela, mariskeria bateko terraza paretik pasatzean tribu urbano berri bat ikusi nuen. Mahai ezberdinetan eserita  zenbait emakume zeuden, adin ezberdinetakoak baina igoal-igoalak ziruditenak: kirurgiaz loditutako ezpainak, botoxak paralizatutako masailak, tonalitate bereko metxa horiak, marka bereko jantziak soinean. Eta, seguru naiz, beraien hizketa gaiak ere oso bertsuak izango zirela.

Ipuin hark zioen bezala… Bazen behin erreinu bat. Bazen behin errege bat. Eta baziren behin jostun batzuk. Jostun haiek erregearen aurrean azaldu ziren eta munduan zen oihalik ederrena erakutsi zioten. Jostunen hitzetan, oihal hura oso pertsona azkarrek soilik ikus zezaketen. Erregeak ez zuen deus ikusten begi aurrean baina jostunen aurrean inozo bat bezala agertzeko beldurrez, bere lilura azaldu zuen eta jantzi ederra egiteko agindu zien. Handik egun batzuetara, Erregea traje dotore berriaz jatsi zen herrira, harro, harik eta ume batek “Erregea biluzik doa!” oihu egin zuen arte. Orduan jabetu zen jostunen adar-jotzeaz.

Identitatea ez da itxura ematea, autentikoa izatea baizik. Eta batzuetan, ahaztu egiten zaigu.